3632

prywatną. Dalej mamy stworzenie warunków dla otwartą i niezagrożonej krytyki ze strony przeciwników politycznych. Stosując takie kryteria opisowe, możemy powiedzieć, że dzisiaj naszkicowany przy ich pomocy obraz jest o wiele wyraźniejszy w świecie zachodnim (Europa, Ameryka Północna i Australazja) niż w pozostałych częściach świata. Jedną z przyczyn podniesienia protestu w momencie łączenia partii Jorga Haidera do rządu Austrii w ubiegłym roku była obawa, że Austria zacznie sama wycofywać się z tego wyraźnego zachodniego szkicu demokracji. Kiedy dziś politycy mówią o postępach demokracji w danym państwie, oceniają je \Maśnie według takiego wzorca. Jak wiemy, od kilkunastu lat rząd USA przedstawia coroczny raport na temat spełniania przez obce rządy warunków demokracji.

Bez wątpienia, swobody obywatelskie to coś naprawdę ważnego. Przekonujemy się o tym za każdym razem, kiedy grozi nam ich ograniczenie. Pod rządami, które naruszają swobody obywatelskie, określanymi jako "dyktatury", z pewnością zawsze mamy do czynienia z oporem, zwłaszcza ze strony osób, które pragną publicznie wyrażać swoje opinie (intelektualiści, dziennikarze, politycy, studenci), opozycją, która może działać w głębokiej konspiracji, jeśli represje są zbyt wielkie. Jeśli z jakichś powodów reżim słabnie, lub zostaje obalony, jedną z rzeczy, które ludzie w takich sytuacjach świętują jest koniec tego rodzaju opresji. Tak więc zdajemy sobie sprawę, że podobne swobody obywatelskie są cenione, szanowane i korzysta się z nich kiedykolwiek i gdziekolwiek one istnieją.

Wiemy jednak także, że dla zwykłego człowieka, nawet jeśli swobody obywatelskie to coś, co uznaje on za pożądane, rzadko znajdują się one na szczycie listy jego politycznych założeń. W państwach, w których rząd szanuje z reguły te swobody, są one postrzegane jako niewystarczające dla zapewnienia danemu człowekowi tego, co rozumie on przez pojęcie społeczeństwa demokratycznego. Jeśli byłoby inaczej, nie mielibyśmy do czynienia z tak ogromną obojętnością polityczną i ucieczką od polityki. Kiedy spojrzymy na tak zwane państwa liberalne, te ze stosunkowo dużą ilością obowiązujących w nich swobód obywatelskich, odkrywamy całą masę innych spraw, które martwią większość ludzi, sprawają, że nie czują się oni zadowoleni i wpływają na ich preferencje polityczne.

Skargi te można, wydaje mi się, pogrupować w trzy głównej kategorie: krytyka korupcji, krytyka nierówności materialnych oraz krytyka niewłaściwej praktyki nadawania obywatelstwa. Zacznijmy od korupcji. Na temat ten znajdziemy całe mnóstwo wszelkiego rodzaju oskarżeń. Trudno byłoby znaleźć nawet jeden rząd na świecie w ostatnich 100 latach, który nie stał się przyczyną pojawienia się skandali korupcyjnych. Oczywiście, również tutaj trzeba wyraźnie określić, co się rozumie przez korupcję. Jeśli zdefiniujemy ją jako nabywanie przez osoby prywatne usług (decyzji) ze strony postaci publicznych (urzędników politycznych lub społecznych), to z pewnością mamy z nią do czynienia bez przerwy, przeważnie w postaci zysków z kontraktów rządowych. Tak rozumiana korupcja jest obecna chyba częściej w biednych krajach, a d, którzy doprowadzają do korupcji nie są przeważnie obywatelami tego kraju, pochodzą z krajów bogatszych, zarówno ze sfer kapitału, jak i sfer rządowych. Oczywiście jawne przekupstwo to tylko wierzchołek góry lodowej.

O wele bardziej kluczową kwestią jest to, do jakiego stopnia pieniądze są w stanie zapewnić dostęp do określonych zysków. Ten rodzaj korupcji jest plagą w przypadku funkcjonowania rządów bogatszych krajów (czyli tych, które o wiele lepiej traktują swobody obywatelskie). Polityka w systemie welopartyjnym to dość kosztowa gra, a koszty jej prowadzenia ciągle rosną. Większość polityków, większość partii politycznych ma swoje potrzeby finansowe, które przekraczają znacznie to, co może im zapewnić danina ze strony mas zwolenników. Wszyscy wiemy, jakie są tego skutki. Bogatsi dawcy (osoby prywatne, jak i grupy reprezentujące koła biznesowe) oferują duże sumy pieniędzy, czasami wielu konkurującym ze sobą partiom równocześnie. W zamian oczekują na dche wsparcie w realizacji swoich potrzeb i przede wszystkim otwarcia na lobbying.

W teorii kapitaliśa działają na rynku i pragną, by rządy trzymały się z dala od operacji przeprowadzonych na nim. W praktyce, jak wie każdy kapitalista, rządy są krytyczne dla ich sukcesu rynkowego, na wiele sposobów - umożliwiając lub uniemożliwiając powstanie względnych monopoli, będąc wszechstronnym monopolistą (praktycznie) drogich dóbr, mając możliwość manipulowania makroekonomicznymi decyzjami (na przykład podatkami, oczywiście). Żaden poważny kapitalista nie może sobie pozwolić na lekceważenie rządów, zarówno swojego państwa.