36419

twórczy. Kładł nieco silniejszy od Flauberta nacisk na rolę indywidualności artystycznej w procesie tworzenia dzieła. Uważał, że świat przedstawiony jest widziany i odtwarzany przez piyzmat indywidualności artysty i jego temperamentu Uznawał prawo artysty do wyboru z obserwowanej rzeczywistości takich szczegółów, które wyrażają prawdę i uwypuklają istotę tej rzeczywistości. Jednocześnie Taine, inaczej niż Flaubert, głosił teorię społeczno-historyczncgo uwarunkowania artysty i jego dzieła. Akcentował konieczność oddziaływania artysty przez sztukę na społeczeństwo (sztuka zaangażowana społecznie, ale nie tendencyjna).

3. Poglądy estetyczne Sygietyńskiego (na przykładzie analiz prozy francuskiej)

•    Sygietyński łączy w swojej estetyce poglądy Flauberta i Taine’a.

•    Już we wczesnych artykułach na temat sztuk pięknych z 1878 roku ujawnia swoje poglądy. Analizując obrazy Horowitza, Sypniewskiego i Maleszewskiego, stwierdza, że „na Ścianach wiszą Wielkie idee, wstrząsające widzem olbrzymiością ...tytułu i lekceważeniem natury",

deklarował pogląd, iż sztuka powinna być odbiciem natury. Dystansował się też wobec oceniania dzieła sztuki ze względu na zawartą w nim ideę, tezę.

•    Sygietyński twierdził, że „sztuka jest odtworzeniem we właściwej formie wrażeń odebranych Od natury" (Sztuka na Wystawie Powszechnej w Paryżu).

•    Twierdził, że sztuka powinna posiadać prawa autonomiczne. Artysta powinien być tylko artystą, a nie moralizatorem opowiadającym się za jakąś ideą, czy też kierownikiem społeczeństwa.

•    Dzieło sztuki powinno być oceniane ze względu na jego autonomiczną wartość estetyczną, a nie ze względu na w artości ideow e czy społeczne (sprzeciw wobec tendencyjności i utylitaiyzmu w sztuce).

•    Postulat autonomii środków i celów poszczególnych dziedzin sztuki. S. domagał się od krytyków odróżniania specyfiki poszczególnych gałęzi, np. uważał, że nie można dopatrywać się „literackośd" w^r malarstwie, bo jest to właściwość obca tej dziedzinie sztuki („malarstwo nie może wyrażać tego, co książka").

•    Każdy artysta jest w swojej sztuce zdeterminowany środowiskiem i czasem historycznym, w jakim tworzy (Taine)

•    Ataki na estetykę i poetykę normatywną, które fałszują obraz natury w dziele sztuki przez podporządkowanie go konwencjonalnym chwytom. W dziedzinie malarstwa potępiał Sygietyński wszelki akademizm.

•    Sygietyński był wielkim zwolennikiem naturalizmu w jego odmianie estetycznej jako nurtu najlepiej odtwarzającego istotę natury.

•    W latach 1881 - 1883 opublikował w „Ateneum” cykl studiów na temat w spółczesnej pow ieści we Francji. Przeprowadził tam m.in. dokładną analizę twórczości Gustawa Flauberta (głównie Pani Bovaiy), którego praktykę pisarską aprobował w pełni.

•    Poparcie dla Flaubertów skiej praktyki „kompozycji naturalnej”. Chodziło o jak najbardziej obiektywne odtworzenie natury osiągane poprzez eliminację autorskiej perspektywy widzenia oraz uwolnienie kompozycji od wszelkich widocznych zabiegów technicznych autora. Ta obiektywność narracji, przedstawienie rzeczywistości w sposób naturalny, zgodny z jej istotą świadczyć miała wg Sygietyńskiego o wartości artystycznej dzieła: „Powieść Flauberta ciągnie się naturalnym swoim ruchem, zabierając z sobą zdarzenia życia, uzupełniając je i segregując, ale bez widocznej chęci zdumienia czytelników inwencją lub fantazją słowa" (A.

Sygietyński, Gustaw Flaubert, „Ateneum” 1881).

•    Z teorią kompozycji naturalnej wiąże się teoria pow ieści F. Spiclhagena - domagał się całkowitej iluzji rzeczywistości w przedstawionym w powieści świecie i eliminacji autorskiego komentarza. Najlepszą formą do tego byłaby forma dialogowa zbliżająca powieść do dramatu.

•    Sygietyński za Taine’em dawał artyście praw o do „obróbki” rzeczywistości przedstaw ionej w dziele, ale dokonanej w sposób, który nie rzuca się w oczy, nie razi sztucznością zastosowanych chwytów. Pisarz powinien dokonać niezbędnych uogólnień, aby wyrazić istotę rzeczywistości naturalnej. Poprzez zabiegi kompozycyjne powinien też pisarz zarysować własną postawę moralną, sugestię w łasnej oceny rzeczywistości przedstawionej, aby uchronić się przed zarzutem amoralizmu.

•    Takich niezbędnych uogólnień nie stosował zdaniem Sygietyńskiego Zola. Krytyk zarzuca autorowi Germinalu, że jedynie stwierdza fakty, notuje je, nie hierarchizuje ich i nie selekcjonuje lub robi to z

2