Producent działający w warunkach konkurencji doskonałej dostosowuje wielkość produkcji w taki sposób, aby przy danej cenie rynkowej i danych kosztach produkcji osiągnąć zysk maksymalny. Równowaga przedsiębiorstwa związana jest kształtowaniem się sytuacji gałęzi przemysłu, do której należą wszyscy producenci wytwarzający dany produkt.
Cztery podstawowe założenia:
(1) założenie jednorodności produktu
Produkty każdego z producentów są identyczne. Równocześnie kupujący traktują i oceniają produkty oferowane przez wielu producentów jako identyczne - kupujący nie odnosi żadnej korzyści z wyboru sprzedającego. Produktem jednorodnym mogą być płody rolne albo akcje danego przedsiębiorstwa. Większość produktów przemysłowych nie spełnia założenia jednorodności produktu.
(2) założenie pełnej mobilności czynników produkcji
Nie istnieją żadne przeszkody wchodzenia i wychodzenia przedsiębiorstw do i z danej gałęzi produkcji. Czynniki produkcji mogą być przesuwane bez przeszkód między różnymi ich zastosowaniami. Nie istnieją ograniczenia dotyczące wielkości nakładów inwestycyjnych związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej - możliwości wejścia na rynek są otwarte dla wielu podmiotów gospodarczych.
(3) duża liczba sprzedających i kupujących
Udział każdego producenta w globalnej podaży oraz udział każdego kupującego w globalnym popycie są stosunkowo niewielkie, dlatego działania pojedynczego producenta czy pojedynczego nabywcy nie jest w stanie wpłynąć na zmianę ceny, dlatego zarówno sprzedając jak i kupujący są podmiotami akceptującymi cenę rynkową.
(4) założenie doskonałej informacji o rynku
W rzeczywistości podmioty gospodarcze nie posiadają doskonałej informacji o rynku. Zdobywanie informacji pociąga za sobą dodatkowe koszty a osiągniecie informacji pełnej wymagałoby ogromnych nakładów. Tak więc przyjęcie tego założenia oznacza, że informacja jest darmowa.
Monopol może osiągnąć w punkcie równowagi krótkookresowej zysk dodatni, zerowy a nawet zysk ujemny (stratę). Jeżeli celom monopolu jest maksymalizacja zysku, wówczas nie może on wyznaczyć ceny i wielkości produkcji w sposób dowolny. Monopol musi uwzględnić ograniczenia rynkowe w postaci krzywej popytu na swoje produkty a także danych kosztów produkcji (danej technologii i cen czynników produkcji).
Fakt, że przedsiębiorstwo posiada pozycję monopolu pełnego nie gwarantuje osiągnięcia zysku pozytywnego. Monopol pełny może być nierentowny, czyli przynosić straty a nie zyski ekonomiczne ze swojej działalności.
Zysk monopolu odpowiada różnicy między przychodem całkowitym i kosztem całkowitym (PCp - KC). Zysk monopolu jest maksymalny wówczas, kiedy różnica ta jest największa. Równocześnie do rozmiarów produkcji maksymalizujących zysk przychód marginalny zrównuje się z kosztem marginalnym (PMp = KM).