37497

czyli źc rośliny same rozkładają połowę materii organicznej powstałej w procesie fotosyntezy, można śmiało uznać je za najważniejszą w biosferze gmpę destnientów.

Dekompozycja dokonywana przez konsumentów

Znaczna część skonsumowanej materii opuszcza ciało roślino- lub mięsożercy w postaci dwutlenku węgla, wody i jednego z produktów przemian białkowych amoniaku, kwasu moczowego lub mocznika (rzadziej występuje wydzielanie innych prostych związków azotowych). Nic strawione szczątki, wydalane w postaci kału. zawierają w znacznej części materiał o nic zmienionej budowie chemicznej (np celulozę, ligninę, niektóre białka), oprócz tego jednak znaczną ilość prostszych związków organicznych — podatnych na dalszy szybki rozkład. Kał jest również zazwyczaj bardziej mechanicznie rozdrobniony i zhomogenizowany niż zjadany pokarm, co ułatwia dostęp mikroorganizmów do substratu. Zresztą u znacznej liczby gatunków zwierząt ze wszystkich gmp taksonomicznych i wszystkich poziomów troficznych mikroorganizmy rozpoczynają swą działalność jeszcze wewnątrz przewodu pokannowego konsumenta

We wszystkich typach ekosystemów, zwłaszcza na lądach, udział konsumentów w dekompozycji materii organicznej jest jednak mniejszy niż innych grup organizmów.

Destruenci, detrytusożercy, saprofagi, „reducenci"

Giupy organizmów rozkładających martwą materię organiczną noszą różne nazwy. Przyjęcie jednej z nich zależy od tego. jakie miejsce zajmują poszczególne organizmy w łańcuchu pokarmowym, częściowo jest też kwestią umowną (ramka 6.1). Najmniej stosowna wydaje się nazwa .jcducaici". mogąca sugerować, iżorganizmy te dokonują chemicznej redukcji związków organicznych. Tak czasem bywa. ale przeważają zdecydowanie proces)’ chemicznego utleniania i już bardziej stosowna byłaby nazwa ..oksydcnci" Pozostaniem)' tutaj jednak przy neutralnej i uniwersalnej nazwie ..destruenci".

Destruenci dokonują ostatecznej mineralizacji największej części materii organicznej wytworzonej w biosferze jako produkcja pierwotna netto. We wszystkich typach ekosystemów w procesie tym uczestniczy wiele różnych organizmów. Związki organiczne wyprodukowane z dwutlenku węgla, wody i jonów nieorganicznych przez jedną tylko roślinę muszą być rozłożone w wielu etapach pizez liczne gatunki bezkręgowców, bakterii i grzybów, zanim powrócą do stanu pierwotnego, jeśli to w ogóle nastąpi. W lupkach węglistych i grafitowych — skalach prekambryjskich o wieku liczonym w miliardach lat — spotykamy ślady związków organicznych pochodzenia biologicznego, wytworzonych u samego zarania życia na Ziemi, które mgdy nie uległy pełnemu rozkładowi Paliwa kopalne: węgle, ropa, lupki bitumiczne, bursztyn — są nie do końca zmineralizowanymi resztkami organizmów sprzed kilkudziesięciu lub kilkuset milionów lat.