38408

dolin rzecznych. Występują najczęściej na obszarach niedawno zlodowaconych, chłodnym i wilgotnym klimacie.

Rośliny wodne zarastające brzeg zbiornika obumierają, na tych osadach zaczyna rosnąć

mech a później małe drzewa. Strefa roślinności przesuwa się do środka zbiornika. Przy

słabym dopływie tlenu z osadów przy brzegu tworzy się torf

Jezioro wypełnia się torfem i zarasta lasem - tworzy się torfowisko niskie

Kiedy wyczerpie się woda zawarta w torfie, będąca pozostałością wód jeziora, wówczas las

obumiera i tworzy się torf drzewny

Torfowisko szybko zarasta mchami i wznosi się ponad otaczający teren. Powstaje torfowisko wysokie

Powstanie torfowiska wysokiego (wgM Książkiewicza)

a,b- stadia początkowe, c - torfowisko niskie, d— etap pośredni, e — torfowisko wysokie Luźny osad złożony najczęściej w środowisku wodnym ulega zwykle lityfikacjl -konsolidacji czyli zestaleniu Prowadzą do tego procesy diagenezy osadu

1.    Tw ardnienie koloidów - koloidy występujące na diue i wypełniające pory w osadzie z biegiem czasu tracą wodę i twardnieją (woda jest wyciskana przez ciężar nadleglych warstw). W efekcie miękki osad zawierający początkowo 80 % wody. przechodzi w twardą skalę, w której ilość wody jest niewielka.

2.    Kompakcja - zmniejszenie objętości porów i porowatości osadu pod wpływem ciśnienia (ciężaru) nadleglych warstw. Świeżo złożony il ma porowatość n=70% na głębokości 2 km około 10%. Wskutek kompakcji utwoiy luźne i miękkie takie

jak ily czy muły ulegają sprasowaniu - zlupkow'aniu, polegającym na powstaniu równoległych do w^rarstw'ow'ania powierzclmi rozdzielczości.

3.    Rekrystalizacja - zmiana warunków fizyko-chemicznych w osadzie może doprowadzić do przesycenia roztworów i w konsekwencji do powtórnego wykrystalizowania się z roztworu związków mineralnych, najczęściej węglanu w^rapnia i krzemionki. Rekrystalizacja prowadzi do spajania ziaren i do zwiększania wielkości ziaren mineralnych.

4.    Cementacja - w wyniku procesów diagenezy zmniejsza się odległość pomiędzy poszczególnymi składnikami osadu, a ziarna osadu zlepiają się ze sobą - ulegają cementacji Substancjami cementującymi - SPOIWEM są zwykle w^fęglan wapnia, krzemionka, związki żelaza, dolomit, gips czy minerały ilaste.

W zależności od składu i genezy skały osadowe dzielimy na:

•    skały okruchów e (klastyczne, detrytyczne)

•    Ilaste

•    (rezydualne)

•    skały organogeniczne I chemiczne SKAŁY OKRUCHOWE

SKAŁY OKRUCHOWE są to nagromadzenia okruchów' skalnych i ziaren mineralnych powstałych w wyniku wietrzenia skal.

Wyróżnia się skały oknichowe luźne i zwięzłe (poszczególne ziarna są związane spoiwem). CECHY STRUKTURALNE określają wygląd oknichów i ziaren w skalach osadowych. Obtoczenie - stopień zaokrąglenia krawędzi pierwotnie kanciastego okmchu lub ziarna Stopień obtoczenia zależy od długości drogi transportu i odporności materiału na ścieranie: kanciaste, słabo obtoczone, obtoczone i dobrze obtoczone.

Stopień selekcji (wysortowaiua) dostarcza uifonnacji o warunkach i długości transportu