38412

ró ne formy

-    lawa blokowa na Hawajach zwana lawa aa jest przesycona gazami, ma powierzcluiie szorstka i _u_l owa, a wietrze potoku lawowego jest porowate; w trakcie krzepnięcia lawa taka lamie sie, kruszy i dzieli sie na bloki wielkości około 1 m.

La\a aa, Etna. Foto: M. Ftdle iwie przykłady lawy aa

-    lawa trzewiowa - często używa sie tez_ nazwy zapożyczonej z Hawajów pahochoe (na Islandii zwana helluhraun) - tworzy sie gdy gazów jest mało; powstają formy kopulaste nerkowate i sznurowe o gładkiej, lśniącej powierzclmi.

Lawa pahoehoe - Alae n- Hawan Volcanoes National Park.

Pot. pochodzi ze zbiorów USGS Hawanon Vocano Obserwatory Lawa pahoehoe po erupcji wulkanu Krqf\a ir 1997, fot. R. W. Decker

Stygnącą lawa zmniejsza objętość, powstają w niej napre_enia, tworzą sie spekaiua -cios termiczny. Pęknięcia te sa prostopadle do ocłiladzanej powierzclmi, zatem prostopadle do powierzclmi pokryw lawowych i ścian kanału wulkanicznego. Cios tenniczny w skalach wulkanicznych zwany tez oddzielnoscia słupowa tworzy sie w późnym stadium krzepnięcia lawy. Najczęściej powierzcluiie pekiuec przecinają sie pod katem około 120o, dlatego w skale wulkanicznej powstają szescioboczne slupy.

Cios słupowy u^- Devil 's Postpile National Monument- US4 (fot. zaczerpnięta z podręcznika Thomson & Tiirk Modern Physical Geologyi Droga i grobla) Olbrzymów - Irlandia przykład ciosu skipowego Islandia - cios słupowy u bazaltach tzdjęcia \śchal i KrzysztofAlenomcz)

„ Organy Wielisławskie " cios słupowy ir ryołitach rezerwat „ Wilcza Góra” k. Złotoryi skała: bazanit

„Małe Organy Myshborskie " - bazalt

Utwory piroklastyczne - powstają przez rozdrobnienie lawy wyrzuconej w powietrze, a czasem materiału budującego stożek. Utwory te dzielimy w zależności od wielkości. Największe to bomby i szlaki (1 im), najmniejsze to piaski i popioły w ulkaniczne. Scementowane piaski i popioły wulkaniczne to tufy.

Bomba wulkaniczna - składnik produktów pirokl as tycznych, określany umownie jako fragmenty o średnicy powyżej 6,4 cm. Najczęściej średnica ta wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu cm, ale może pizekraczac Im. Fragmenty szklistej, nieco pecherzykowatej lawy średnicy ok 10 cm noszą nazwę szlaki. Bomby mogą byc fragmentami skal sto ka wulkanicznego, rozerwanego w trakcie erupcji bomby wtilkatiiczne

Scoria - (wl. piana)- 1. ciemna, gabczasta skorupa na powierzchni lawy (najczęściej bazaltowej) 2. o fragmenty gąbczastej lawy wuelkosci orzeclia włoskiego, wyrzucone przez wulkan i krzepnące w powietrzu (czyli lapille z takiego matenalu) scoria

Lapille (wl małe kamyki) - fragmenty wielkości grochu lub orzecha włoskiego pow^rstale z

rozdrobnionej lawy lub z pokruszenia wcześniej powstałych law Niekiedy sa to kryształy

minerałów' powstałe wcześniej w stygnącej magmie

Średnica fragmentów 2-64 mm, kształty b ró ne, często kroplowa

lapille

Piaski i popioły wulkaniczne - najdrobniejszy materiał piroklastyczny o średnicy fragmentów poniżej 2 mm, albo z rozpylenia lawy albo z rozpylonych siła wybuchu skal stożka lub komina wulkanicznego Popioły wulkaniczne osadzone na ladzie noszą nazwę