40465

Historzyczny rozwój zawartości treściowej konstytucji

Wciągu minionych dwóch wieków rozwoju konstytucjonalizmu obserwujemy tendencje rozszerzania materii obejmowanych regulacją konstytucyjną. Wspominany już art. 16 francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r. formułował tylko dwa podstawowe wymagania stawiane konstytucji miała ona zagwarantować prawa jednostki i zapewnić podział władzy. Uchwalane pod koniec XVIII i na początku XIX wieku konstytucje niewiele wychodził poza to minimum. Ograniczały się do wskazania suwerena i sposobu sprawowania przezeń władzy, zawierały ogółnie sformułowane zasady, funkcjonowania organów państwowych (z uwzględnieniem oczywiście zasady podziału władz) a także przyjmowały stosunkowo mało rozbudowany katalog jednostki, ograniczony - poza prawem do własności prywatnejz reguły tylko do praw politycznych i wolności.

Stopniowo ustrojodawcy w poszczególnych krajach normowali w konstytucjach coraz większe obszary stosunków współczesnych. Poszerzeniu ulegał zakres podstawowych zasad ustroju politycznego, bardziej szczegółowa stawała się konstytucyjna regulacja organizacji i funkcjonowania organów państwowych. Na początku XX wieku, niewątpliwie pod wpływem rozwijającego się ruchu socjalistycznego i dokonujących się po I wojnie światowej rewolucji (przede wszystkim - rewolucja rosyjska i jej oddziaływanie propagandowe), do treści wielu konstytucji włączono normy dotyczące praw socjalnych, kulturalnych i ekonomicznych jednostki oraz zasad ustroju gospodarczego.

W konstytucjach uchwalanych lub gruntownie zmienianych w drugiej połowie XX w. zaobserwować można tendencję do rozbudowywania postanowień dotyczących prawnoinstytucjonalnych gwarancji konstytucji (np. wprowadzenie w wielu krajach sądownictwa konstytucyjnego) lub gwarancji realizacji podstawowych praw jednostki (np. upowszechnienie się instytucji ombudsmana i skargi konstytucyjnej).