41177

Wystąpienie to było końcowym etapem w świadomej działalności człowieka i pisarza (choroba coraz bardziej postępowała).

Ostanie 20 lat życia Tetmajer spędził samotnie w warszawskim Hotelu Europejskim, którego właściciel - książę Czetweryński, zapewnił poecie dożywotnio mieszkanie.

Tetmajer zmarł 18 I 1940 r., licząc 75 lat, pochowany jest na Powązkach.

II.    KULTURA LITERACKA MŁODEGO POETY

Jako 22-latek Tetmajer debiutował studenckim „poematem prozą”, zatytułowanym Ula oraz wierszowana Allegorią, w następnych latach zdobywał też nagrody za wiersze poświęcone Mickiewiczowi czy Kraszewskiemu. W 1891 r. wydał w Krakowie, nakładem Gebethnera i Spółki, tomik Poezje (tytuł powtórzony za Asnykiem i Konopnicką), który nie przyniósł mu jednak sławy. Dlatego wydanie następnego w 1894 musiał opłacić z własnej kieszeni (Poezje Seria II).

W poezji Tetmajera nie trudno zauważyć inspiracje wielkimi romantykami, przede wszystkim Mickiewiczem i Słowackim, w mniejszym stopniu Krasińskim (np. cykl miłosnych liryków Qui amant - pokrewieństwo z poematem Słowackiego W Szwajcarii). Tetmajer cenił też poetę-ludowca Teofila Lenartowicza, którego śmierć uczcił pięknym trenem. Na poetę oddziaływała też w dużym stopniu tradycja europejska (przekłady z biblijnej księgi Exodas w Serii II Poezji; 3 pieśni z Iliady w Serii VI). Tetmajer interesował się też Byronem, Shelleyem, Heinem, znał doskonale Goethego, którego cytował we własnych utworach.

Ze współczesnych Tetmajerowi tendencji w literaturze europejskiej (przede wszystkim francuskiej), w jego poezji dominują dwie - parnasizm i symbolizm. Już w Serii pierwszej znajduje się wiersz pt. Kwiat symboliczny, w Serii II pojawia się Albatros, z Serii III wymowę symboliczną mają zaś wiersze: Rzeka mistyczna, Łąka mistyczna, Potok symboliczny, Symbol. Tadeusz Sobolewski na łamach „Przeglądu Literackiego” bardzo surowo ocenił poezję Tetmajera, zarzucając jej nadmierne czerpanie z poetów francuskich, a słuszność swych wywodów uzasadniał niezbyt trafnym zestawieniem Albatrosa z jego rzekomym pierwowzorem, wierszem Baudelaire’a. Tetmajer odpowiedział Sobolewskiemu w „Życiu” (1898), boleśnie urażony niesprawiedliwym sądem krytyka.

III.    KATASTROFISTA - PIEWCA PRZEŻYTYCH - HEROLD WOLNOŚCI

Rozkwit twórczości lirycznej Tetmajera przypada na ostatnie dziesięciolecie XIX wieku, czyli na okres głębokiego kryzysu kultury europejskiej.

N a ziemiach polskich, zwłaszcza w Galicji, gdzie ucisk zaborcy był najmniejszy, rozkwitała literatura związana z klasą robotniczą i chłopską. Jako przedstawiciela literatury - zwiastuna nadchodzących katastrof (I wojny) wystąpił Tetmajer. W jego tomiku 1891 r. (Seria I), znalazła się patetyczny wiersz o tematyce społecznej Wody - rozrachunek zbuntowanych mas ludowych z posiadaczami pałaców. Symbolem nieuniknionego przewroty społecznego poeta uczynił tutaj powódź wiosenną, łamiącą okowy zimowe.

Ta sama problematyka pojawia się w pierwodruku Serii II, gdzie pojawia się poemat W Nowy Rok (1892), opatrzony mottem z Reduty Ordona. Wiersz głosi, iż „Wybuch wsi nad światem”, jest potężną wizją apokaliptyczną „rumaka zniszczenia”, symbolu rewolucji światowej, która położy kres staremu porządkowi i odnowi oblicze ziemi. Wizja poety, pierwszego u nas