41179

Pod tytułem Wyzwolenie, znajduje się podtytuł: dramat w trzech aktach - jest to określenie formalne.

Część pierwsza I aktu dramatu - „nowy”, jawny teatr; jego prezentacja.

W części II poeta kreuje obraz współczesnej Polski, z powodu której wziął na siebie trud misji wieszczej. Widowisko Polski współczesnej jest prawdą i aktualnie dziejącą się rzeczywistością. Aktorzy są mediami tej współczesności, stanowią jej część, są współczesnymi Polakami.

W finale pierwszego aktu pojawia się spiżowa postać, jeszcze nie rozpoznana Geniusz.

Drugi akt dzieje się na tej samej scenie krakowskiego teatru (przebiega na niej cały seans Wyzwolenia). Ważną rolę zaczynają odgrywać tu Maski (nie są one alegoriami czy personifikacjami, ale zakłamanymi ludźmi, którzy tłumią własne myśli). Maski szpiegują Konrada, podejrzewają, że jest gotów głosić prawdy przemilczane.

W I akcie publiczność uświadomiła sobie, jaka jest współczesna im Polska. W II akcie uczestniczą w dyskusji nad współczesnością. Te współczesne postawy, poglądy reprezentują Maski. II akt zawiera też wypowiedź do narodu Konrada-Wyspiańskiego (wielki monolog). W tym akcie Konrad spełnia swoje posłannictwo, objawia nową naukę, formułuje program polityczny. Przedstawione są tu także wahania i niepokoje poety. W tym akcie mówi się prozą, używa współczesnego języka (przypomina nieco publiczną dyskusję, wiec narodowy).

Poglądy Konrada na sztukę: Konrad zwalcza poezję półprawdy, bo przez nią naród utracił wiarę w słowo. Tłumaczy różnicę między nią a prawdziwą poezją, która „jest artyzmem”. Konrad wierzy w tożsamość sztuki, prawdy i życia (ideę tą można też odnaleźć w Weselu). Z nauki o tożsamości sztuki i życia wynika, że czyn dokonany w sztuce jest równoznaczny z czynem dokonanym w rzeczywistości. I odwrotnie - niezdolność do czynu w życiu, którą Konrad zarzuca Maskom, jest niezdolnością twórczą. Konrad jest skromny wobec sztuki, jego działania polegają na tym, by przemówiła sama sztuka. Nie prosi Boga o władzę nad sercami, nie chce być królem-duchem.

W II akcie Wyspiański pozwala wygrać Konradowi walkę o przeobrażenie świadomości i postawy współczesnych - Maski za sprawą Konrada znikają. Ale dopiero w dalszej części widowiska rozegra się ostateczna walka Konrada o naród (walka z Geniuszem).

Akt 11 ma trójcztoiKwy charakter

1    część - unicestwienie Masek

2    - wypełnia modlitwa

3    - najpierw wizja izby, jakby dom Konrada, a w nim niewiasty pochylone nad kolebką; potem zjawia się Hestia - bogini ziemi, strażniczka ogniska domowego. Są to wartości, w imieniu któiych działa Konrad. Świętość rodziny, domu to także wspólnota narodu i ojczyzny.

Hestia trzyma pochodnię, jej symbolika w dramacie jest wieloznaczna. Ogień to siła ambiwalentna - świeci i zarazem spala. Pochodnia jest też symbolem DUSZY WOLNEJ. Wolność jest świadomością i ta świadomość każe Konradowi podjąć jego posłanniczy czyn.

Akt III:

Polską współczesną włada Geniusz, poznajemy jego udział w życiu narodowym, jego program, działanie jego magii. Kulminacyjny moment - Geniusz wiedzie zebranych w czeluść grobów, na zatracenie. Wtedy wbiega na scenę Konrad z pochodnią życia i rozpoczyna walkę o rząd dusz. Demaskuje szaleństwo Geniusza. Chór zgromadzonych skupia