42111

RPO i jego rola w polskim systemie ochrony wolności i praw jednostki:

RPOjest samodzielnym organan konstytucyjnym. Przedmiotem jego zainteresowali jest sfera funkcjonalna władzy wykonawczej. Najwłaściwszym określeniem ustrojowego charakteru urzędu rzecznika jest uznanie go za organ ochrony prawa. Zdania rzecznika są bowiem zorientowane na ochronie praw i wolności człowieka i obywatela zawartych w konstytucji i innych aktach normatywnych. RPO jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu. Musi posiadać obywatelstwo PL. wyróżniać się wiedzą prawniczą, doświadczałem zawodowym i nieskazitelną opinią. Przysługuje mi immunitet i nietykalność, a odpowiada on jedynie przed Sejinan Rzecznik jest organem jednoosobowym, ale ustawa przewiduje powołanie trzech jego zastępców. Zadania swoje wykonuje przy pomocy Biura RPO. Biuro to mieści się w Warszawie ale przewiduje się tez powoływanie biur tcraiowych. Działalność RPO w pierwszym rzędzie zoriaitowana jest na oclu onę jednostki, dlatego konstytucja gwarantuje każdanu dostęp do ochrony przez Rzecznika. Działalność Rzecznika dotyczy zarówno oclirony praw i w^rolności obywateli jak i bezpaństwowców oraz cudzoziemców, tych ostatnich tylko w zakresie praw i wolności jakie przysługują im w Polsce. Rzecznik bada działania lub zaniccliania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do realizacji praw i wolności, a więc jego właściwość obejmuje działanie wszystkich organów władzy publicznej, lecz należy w-sponnieć ze możliwe jest także wyjście rzecznika poza aparat publiczny i samorządowy. Zadanian rzecznika jest też informowanie parlamentu o stanie przestrzegania praw, wolności człowieka i obywatela. Rzecznik kontroluje działalność wyżej wymiaiiouych podmiotów pod kątan naruszana prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości. Rzecznik ma większy zakres działania niż sąd może bowian wkraczać w sferę tzw. uznania adminisU acyjnego. Realizacja powyższych zadań występuje w dwóch podstawowych formach: A. Wystąpiaiia i interwencja w sprawach indywidualnych -łączą intawaicjc RPO bezpośrednio z obywatelem. Punktem wyjścia dla podjęcia czynności przez Rzecznika w sposób bezpośredni z obywatelem jest powzięcie informacji o konkretnym przypadku naruszana praw lub wolności jednostki. Choć rzecznik może działać w własnej intaicji to jednak z reguły działa na wniosek obywateli. Nie jest konieczne aby wnioskodawca wykazywał naruszenie swoich praw lub wolności. Wniosek jest wolny od opłat, nie wymaga szczególnej formy, ale musi zawierać oznaczane wnioskodawcy oraz osoby, której sprawa dotyczy, a także okr eślać przedmiot sprawy. Intawaicja następuje w formie wystąpienia, które kionwane jest do organu, instytucji hib organizacji, które w sw^rcj działalności naruszyły prawa i wolności obywatelskie, z tym że nie może naruszyć niezawisłości sędziowskiej. Rzecznik może też zwrócić się do or ganu nadrzędnego nad tym organem ze wnioskian o zastosowane środków przewidzianych przez prawo, może także żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych wobec pozwanego. Adresat wystąpiaiia ma obowiązek poinformować rzecznika w tarninie 30 dni o podjęty cli działaniach. Rzecznikowi nie przysługują kompetaicjc do zmiany, ucliylaiia. czy zawieszenia danego aktu. czy też do nakazania załatwiana danej sprawy w określony sposób, może on jedynie sugerować, zwracać mvagę lub zwracać się do organów nadrzędnych czy też w^r przypadkach nadzwyczajnych przedkładać określone sprawy Sejmowi i Senatowi Poza wystąpiaiiami może on: żądać wszczęcia postępowali cywilnych, postępowania przygotowawczego przez uprawnionego oskarżyciela w^r sprawach przestępstwo ścigane z urzędu, wnosić o kasacją w postępowaniu cywilnym i karnym, zwrócić się o w-szczęcie postępowTuiia administracyjnego i w nim uczestniczyć na prawach przysługujących prokuratorowi, wnosić rewizje nadzwyczajne od orzeczeń NSA, wziąć udział w postępowaniu przed TK dotyczącego skargi konstytucyjnej. B. Wystąpiaiia. inicjatywy, wnioski dotyczące ogólnych problanów wolności i praw obywatela -rzecznik może: przedstawiać właściwym, oiganom. organizacjom, instytucjom oceny i wnioski zmiazające do zapewniana skutecznej ochrony praw i wolności obywateli or az usprawniane trybu załatwiania ich spraw, nic są to wystąpiaiia wiążące adresata, ale wynika z nich obowiązek zajęcia stanowiska w określonym terminie, występować z wnioskiem do organów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, bądź o wydanie łub zmianę inny cli aktów' prawnych ale tylko w sprawach dotyczących praw i wolności obywatela itp. Na tle wszystkich działali RPO ma obowiązek corocznie przedkładać Sejmowi i Senatowi sprawozdanie ze swej działalności oraz ze stanu przestrzegania praw człowieka w Polsce, a gdy zwróci się o to do niego Marszałek Sejmu musi składać wyjaśnienia z poszczegóbiych spraw.