42229

I    Tendencja do wyjaśnienia literatury jako ekspresji; literatura geniuszu, talentu, natchnienia; uzależnia to, czy daną wypowiedź u/namy za literacką, czy jest dziełem geniuszu; od strony autora (teoria romantyczna; marksistowska).

II    Tendencja do wyjaśnienia literatury ze względu na jej oddziaływanie na odbiorcę; jest definiowana ze względu na odbiorcę; reakcja odbiorcy; to, co wywołuje w nas wzruszenie, przeżycie estetyczne, blisko myślenia modernistycznego. Wyznacznikiem literackości jest reakcja odbiorcy (koncepcja symbolistyczna, sztuki, modernistyczna),

III    Definicje immanentystyczne - widzą w dziele literackim twór o specyficznych wewnętrznych cechach; najbliżej strukturalizmu; zakłada, że o literackości decydują cechy przedmiotu. Istnieje pewien zespół cech, które dzieło literackie posiada, a którego nie posiadają inne twory językowe. Teorie te wytworzyły najbardziej klasycy styczne pojmowanie literatury, popularne definicje stosowane do dziś.

•    Ta najbardziej popularna kanoniczna definicja; dziełem literackim jest przedmiot estetyczny; wypowiedź wyposażona w trzy cechy;

•    obrazowość,

•    fikcyjność / fikcjonalność,

•    uporządkowanie naddanc (Jakobson),

OBRAZOWOŚĆ - jest to zdolność do takiego przedstawiania świata, które oddziałuje na wyobraźnię, intelekt i zmysły człowieka / czytelnika. To, za co literaturę kochamy. Obrazowość dzieli się na dwa typy:

•    bezpośrednia - zdolność literatury do malowania świata słowem:

•    pośrednia następuje wtedy, gdy świat przedstawiony nie daje się wizualizować (np. w poezji lingwistycznej). Język literatury oddziałuje na odbiorcę poprzez znaczenie dzieła na obrazowość literatury.

FIKCYJNOŚĆ - świat przedstawiony w dziele literackim jest tylko pewną projekcją świata, kreacją. Autor stwarza słowami zupełnie nowy świat. Fikcja rządzi się swoimi prawami, wyróżniamy różne jej typy:

•    mimetyczna - opis świata podobny do obecnego, naśladuje świat realnie istniejący;

•    fantastyczna - nic możemy zweryfikować jej do stanu nam obecnego, znanego nam z doświadczenia;

•    baśniowa;

•    paraboliczna (np. przypowieść, Kafka. Gombrowicz);

•    mityczna teksty „do wierzenia”.

UPORZĄDKOWANIE NADDANE (FUNKCJA POETYCKA) - występowanie w dziele takich elementów, że dzieło literackie wskazuje samo na siebie (jak jest ono skonstruowane); utrudniają one odbiór; w tym jak ono jest ukształtowane zawiera się sens utworu; wypowiedź estetyczna nakierowana na samo dzieło. Zmienia zwykłą wypowiedź językową z wypowiedź estetyczną.