42673

2

Roman Rzadkowski httpV/epoki.klucznel.pl

Rozdział I Antyk

Grecja i Rzym odgrywały przed wielu wiekami rolę dwóch europejskich mocarstw Tworzyły one cywilizację, która stała się później podstawą rozwoju całego kontynentu. Polska jako państwo jeszcze wówczas nie istniała, nie istniała więc też literanira polska Jakkolwiek podobnie jak ume narody europejskie kultura i literatura polska korzysta później z dorobku twórczego świata antyku. Świadomość tego faktu pozwala nam zaliczać się kulturowo do Europy, która obecnie przeistacza się w wielką rodzuię. Jest to rodzma wyrosła na tradycjach moralnych znanych już w antyku Starożytna Grecja dała Europie zamiłowanie do nauki, mocom wszelkiego postępu. Rzym natomiast po wielu przemianach stał się kolebką chrześcijaństwa europejskiego, które przez liczne stulecia powstawało na Bliskim Wschodzie.

Sama nazwa Europa to imię mitologicznej księżniczki fenickiej. z którą Zeus (najwyższy z bogów greckich) miał nzech synów. Powstająca po upadku państwa zarhodniorzymskiego (V w. n.e.) literatura tworzona w językach narodowych kontynentu wzomje się na dorobku literackim antyku. Również i współcześnie z niego korzysta Wydaje się więc. iż mówienie o literaturze polskiej bez poznania źródła, z którego przez lata czerpała wzorce, nie byłoby pełnym i prawdziwym jej obrazem

Antyk to epoka (okres) trwająca od XIX wieku pne. do 476 roku naszej ery. Nazwa epoki jest określeniem późniejszym, wywodzi się z języka łacińskiego (antę- przed) i oznacza stosunek twórczości nowożytnej do przeszłej stanowiącej wzorzec. Stąd wywodzi się kierunek zwany klasycyzmem nawiązujący w epokach późniejszych do antycznej tradycji świata grecko-rzymskiego; oznacza twórczość naśladującą wzory starożytne, tj. doskonałe (z łac. classicus- pierwszorzędny), dlatego w stosunku do antyku używa się nazwy klasycyzm lub ogólnie starożytność.

Podłoże filozoficzne antyku (sposób widzenia świata przez ludzi) jest problemem złożonym Można je podzielić na dwa mirty ideowe i kulturowe, które w wiekach późniejszych będą wywierać wpływ na kształt duchowy Europy, codzienne ludzkie życie i charakter literatury europejskiej. Pierwszy z owych mutów związany jest z bogactwem cywilizacji stworzonej przez starożymycłi Greków i Rzymian. Dnigi natomiast jest spuścizną ideową wywodzącą się z historii Izraela, pierwszego narodu chrześcijańskiego, którego religia została przyjęta najpierw przez Rzym. później przez całą Europę.

.Antyk mityczny (fperki) U samego początku ideologii starożytnej Grecji i Rzymu znajduje się mitologia, to jest system wierzeń i mitów. Mity były nazywaniem rzeczywistości przez ludzi pierwomych; były to baśnie wymyślone na użytek własny; tłumaczyły kosmogonię, czyli historię powstania świata, bogów, praw rządzących przyrodą. W mitach czytamy, iż świat wyłonił się z Chaosu, choć nikt naprawdę nie wiedział, czym ów Chaos był. Z niego wybili la się pierwsza para bogów Uran os i Gaja (niebo i ziemia)

Od tego czasu rozpoczęło się powstawanie świata i całej rodziny bogów Syn Uranosa Kronos po walce z ojcem zasiadł na nonie boskim. Jego z kolei pokonał Zeus. syn. którego wcześniej matka uratowała przed śmiercią z rąk ojca Kronos bowiem obawiał się o tron i wszystkie swoje dzieci połykał. Gdy Zeus pokonał Kronosa. stał się bogiem wszystkich bogów i ludzi, a swoją siedzibę miał na Olimpie (pasmo gór w Grecji zwanej w antyku także Helladą)

Mity były przekazywane ustnie, dopóki nie wymyślono pisma i nie zaczęto ich spisywać. Dzięki temu wiemy, że starożynu wierzyli, iż ktoś. jakaś istota wyższa ponad człowiekiem musiała rządzić światem przyrody i ludzkim, tworzyć go i nad nim panować, ponieważ człowiek wydawał się do tego za słaby. Rolę tę przypisywali wielu bogom, wyznawali wielobóstwo, czyli politeizm. Każdy z bogów miał pieczę nad jedną lub kilkoma określonymi dziedzinami ludzkiego życia, a byli wśród nich na przykład: bóg podziemia, bóg mórz i oceanów, bóg pbdności czy bóg miłości. Byb ich wielu i zostali wykreowani przez ludzi, którzy w owych bogów wierzyli i wcale swojej religii nie nazywali mitami lub baśniami

Starożynu wyznawali wiarę w życie wieczne po śmierci, a warunkiem owego życia był pochówek zgodny z ustalonymi obrzędami. Dlatego tak ważną rolę w mitach ma fakt godnego chowania zmarłych ("Iliada". "Antygona"), bez niego bowiem nie można byb cieszyć się życiem pozagrobowym w Hadesie.

Filozofia klasyczna Wierzenia powyższe obowiązywały do czasów Talesa z Mi leni, VII w. pne.. zwanego ojcem filozofii, który stwierdził, iż świat nie wybnił się z Chaosu- bym abstrakcyjnego, lecz z wody. W swoich dociekaniach poskigiwał się obserwacją przyrody i nauką, nie zaś dogmatycznymi wręcz wierzeniami (prawd mitycznych do tej pory nikt nie podważał, były obowiązującą cechą mentalności człowieka stawiającego świątynie swoim bogom).

Od Talesa rozpoczyna się istnienie filozofii (z gr umibwanie myślenia), a swój rozkwit przeżyła pomiędzy VI i IV wiekiem pne. za sprawą Sokratesa. Platona. Arystotelesa. Pitagorasa. Epikura i innych. Stworzyli oni własne systemy filozoficzne oparte na naukach ścisłych, fizyce, etyce, logice i matematyce, bez mitów i religii. Dołączyli potem do nich filozofowie starożymego Rzymu z Seneką Lukrecjuszem. Cyceronem oraz Orygenesem. Augustynem jako filozofami chrześcijańskimi

Filozofia jest matką nauk. a zajmuje się doc iekaniem prawd dla człowieka najistotniejszych: szuka odpowiedzi na pytania o uuiwersalia-na przykład: jaki jest sens bym ludzkiego, czym jest życie, prawda, dobro. zło. bóg itp Ponieważ zawsze w swej wędrówce po ziemi człowiek wraca do tego typu pytali filozofia odbierana jest jako jedna z najważniejszych dziedzin nauki. Od początku swego istnienia ma ogromny wpływ na ksztahowaiue świadomości człowieka. od jej badań naukowych zależą wszelkie prądy umysłowe, a więc postawa człowieka wobec świata zewnętrznego i wewnętrznego, także tak zwana mentalność ludzka

Mitów greckich już dzisiaj nikt nie opowiada i nikt w nie wierzy. Świat przedstawiony przez mitologię grecką nosi miano pogańskiego Antyk natomiast dzięki pojawieniu się filozofii pojmowany jest jako świątynia nauki i wiedzy ścisłej, to znaczy wiedzy wyrosłej z rozumu i doświadczeń, badań naukowych z pominięciem sfery pragnień ludzkiej wyobraźni i religii Do dorobku takiego antyku będą nawiązywali później ludzie żyjący w renesansie, oświećeiuu czy pozytywizmie

.Antyk chrześcijański (Bliskiego Wsc hodu i Rzymu) Epoka antyku to czas narodzm chrześcijaństwa europejskiego. Opiera się ono na zasadzie kilim i wiary w jednego Boga Wiarę w istnienie jednego Boga nazywa się monoteizmem (w odniesieniu do religii monoteistycznych rzeczownik Bóg piszemy wielką literą, przymiomiki typu boski, boskiego małą)

Wiedza o Bogu imieniem Jahwe została zawarta w Biblii, dziele napisanym przez proroków i ewangelistów żydowskich. Składa się ono z dwóch części: Starego i Nowego Testamenm. Nazwa (Biblia) pochodzi od gieckiego sbwa biblion- zwój papirusu, książka, pismo, a w liczbie mnogiej wyraz biblia oznacza księgi Są to księgi uznawane przez chrześcijan za święte i natchnione przez Boga

Stary Testament powstał między XII a II wiekiem pne. w języku hebrajskim i aramejskim. w niewielkiej części w starożytnym języku greckim W IV i V wieku tekst ksiąg został przełożony na język łaciński(Wulgata) i ów przekład stał się tekstem obowiązującym w kościele katolickim. Zawiera on 45 ksiąg.

Nowy Testament powstał między połową 1 wieku a połową II wieku w języku greckim i aramejskim. Zawiera 27 ksiąg. Wśród ksiąg biblijnych wyróżnia się księgi historyczne, prorockie i dydaktyczne.

Wyraz testament oznacza przymierze zawarte pomiędzy Bogiem Jahwe i ludźmi. Owo przymierze mówi o tym. iż w zamian za przestizeganie przykazali boskich ludzie mogą liczyć na miłość i opiekę Boga. Jest to Bóg- stwórca wszechświata.