43618

b)    błędy wytypowania niewłaściwego wykazu populacji badanej, wynikające z różnicy między populacją zdefiniowaną przez badacza a listą badanych jednostek przez niego używaną;

c)    Wędy dobom losowego wynikające z różnicy między próbą reprezentatywną a próbą otrzymaną w wyniku zastosowanej metody losowania;

d)    Wędy dobom nielosowego wynikające z różnicy między próbą reprezentatywną a próbą otrzymaną w wyniku zastosowania metody dobom nielosowego

e)    Wędy niewłaściwego stosowania próby wynikające z różnicy między próbą dobraną a próbą rzeczywiście stosowaną (pobraną w terenie i poddaną pomiarom).

Większość badań opartych na źródłach pierwotnych ogranicza się do pomiaru dobranych za pomocą określonych metod prób z populacji badanej, lub populacji generalnej. Projekt badania zawiera ogólny plan doboru próby określający badaną populację, jednostkę próby, określenie wykazu populacji badanej, określenie liczebności próby oraz wyboru metody dobom próby.

Określenie wielkości próby. W tym etapie procesu dobom próby trzeba odpowiedzieć na pytanie, jak liczna ma być próba, aby na podstawie wyników pomiaru możliwe było wyciągnięcie wniosków o badanej lub generalnej populacji, wniosków charakteiyzujących się określoną dokładnością i stopniem pewności. Liczebność próby należy określić jeszcze przed zastosowaniem metody jej doboru, ponieważ bez znanej wielkości próby minimalnej nie można jej pobrać z określonego wykazu.

Ustalenie liczebności próby należy do podstawowych zadań badacza w trakcie przygotowania badania. Wzrost liczebności próby polepsza precyzję estymatora, ale wielkość próby nie zależy od wielkości populacji. Wzrost liczebności próby zwiększa jednak koszty badania. Istnieje, zatem granica wielkości próby, której nie można przekroczyć. Przed obliczeniem niezbędnej liczebności próby należy odpowiedzieć na następujące pytania:

•    Jak dokładna ma być estymacja, czyli jaki dopuszczalny błąd można przyjąć?

•    Jaki poziom ufności należy przyjąć, aby nie przekroczyć przyjętego błędu szacunku danego parametru?

•    Jakie jest odchylenie standardowe lub proporcje badanej populacji?

Odpowiedzi na dwa pierwsze pytania udziela sam badacz po przestudiowaniu dostępnych danych oraz zapoznaniu się z opiniami kompetentnych ludzi. W wielu przypadkach do odpowiedzi wystarczy doświadczenie i zdrowy rozsądek. Trudniej jest określić odchylenie standardowe lub proporcje. Po pierwsze parametr a można oszacować na podstawie wyników badania pilotowego. Po drugie można go oszacować na podstawie próby wstępnej. Jest to sposób najlepszy, ale pochłaniający dużo czasu i kosztów. Polega on na tym, że dobiera się wstępną próbę o liczebności ni i na jej podstawie szacuje się parametr a przy wariancji z tej próby Si². Jeżeli ni jest za małe, to zwiększa się próbę n_t o dalszą próbę (n-m). Procedurę tę powtarza się aż do otrzymania zadawalających wyników.

Minimalną liczebność próby oblicza się najczęściej za pomocą klasycznych metod estymacyjnych dla dwóch szacowanych parametrów: średniej M oraz proporcji p.