5334

Umowne prawo odstąpienia.

♦    Jednostronne odstąpienie od umowy jest przewidziane w prawie zobowiązań jako wyjątek od zasady pacta sunt servanda w kilku zaledwie przypadkach.

♦    Mianowicie:

a)    przy niektórych umowach, np. zlecenie (odstąpienie w każdym czasie) lub spółka (odstąpienie z ważnych powodów);

b)    b) przy umowach wzajemnych w razie niewykonania zobowiązania przez drugą stronę (art 491 i n. k.c).

♦    Natomiast przy zawarciu każdej umowy strony mogą wprowadzić dodatkowe zastrzeżenia umowne, że w ciągu oznaczonego terminu jednej z nich lub im obu wolno od umowy odstąpić (art.

395 § 1 k.c).

>    Zastrzeżenie takie, przeciwnie niż zadatek, jest osłabieniem zawartej umowy, skoro strona uprawniona może jednostronnie odstąpić od umowy ważnie zawartej.

♦    W przypadku zastrzeżenia prawa odstąpienia przewidzianego w systemie k.c. strona może korzystać ze swego uprawnienia zarówno przed wykonaniem umowy, jak i po jej wykonaniu

>    Zastrzeżenie terminu zakreślającego okres, w ciągu którego od umowy wolno odstąpić, jest usprawiedliwione interesem strony przeciwnej, albowiem strona ta musi wiedzieć, jak długo trwa stan niepewności co do skutków zawartej umowy.

♦    Wykonanie prawa odstąpienia następuje przez jednostronne oświadczenie złożone drugiej stronie. Musi ono być bezwarunkowe i raz dokonane nie może ulec odwołaniu bez zgody drugiej strony, albowiem ma ono charakter oświadczenia kształtującego prawa stron. Jeżeli czy to po stronie wierzycieli, czy po stronie dłużników występuje więcej osób, odstąpienie może być wykonane tylko przez wszystkich i przeciwko wszystkim.

♦    Co do skutków odstąpienia od umowy, według art. 395 § 1 k.c, uważa się, że umowa nie była wcale zawarta. Odstąpienie ma zatem moc wsteczną (skutek ex twe).

♦    To. co strony sobie świadczyły, ulega zwrotowi w stanie nie zmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu (art 395 § 2 k.c).

>    Jeżeli zawarta umowa miała charakter umowy wzajemnej, a obie strony dokonały świadczeń, mają je zwrócić jednocześnie. Tym samym dopóki strona nie zwróci lub nie zabezpieczy zwrotu otrzymanego świadczenia, drugiej stronie przysługuje prawo zatrzymania (art 496 k.c).

>    Jeżeli pewne świadczenia, zwłaszcza polegające na usługach lub używaniu rzeczy, nie mogą być zwrócone w naturze, drugiej stronie należy się odpowiednie wynagrodzenie pieniężne.

♦    Jak wykazano wyżej, świadczenie powinno być zwrócone w stanie nie zmienionym. Dopuszczalne są jedynie zmiany w przedmiocie świadczenia, które były konieczne w granicach zwykłego zarządu (art 395 § 2 k.c). Kto nie może zwrócić tego, co otrzymał, w stanie nie zmienionym, obowiązany jest do naprawienia szkody wywołanej utratą, uszkodzeniem lii) obciążeniem przedmiotu świadczenia, albowiem powinien był liczyć się od początku z obowiązkiem zwrotu według ogólnych zasad art. 471 i n. k.c. Obowiązek naprawienia szkody nie powstaje tylko wówczas, gdy szkoda wynikła wskutek okoliczności, za które obowiązany do zwrotu świadczenia nie odpowiada.

Osobnej wzmianki wymaga tzw. Iex commlssoiia.

♦    Za klauzulę legis commisspnae uważa się zastrzeżenie, że strona może odstąpić od umowy, jeżeli druga strona nie spełni świadczenia lub spełni je nienależycie. Jest to zatem uwarunkowane prawo odstąpienia od umowy.

♦    Odstąpienie następuje wówczas przez odpowiednie oświadczenie strony uprawnionej. Klauzulę legis commissoriae zastrzega się z reguły na przypadek, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania następuje z przyczyny, za którą druga strona ponosi odpowiedzialność (art. 471 i n. k.c).