6324

utrzymywać młode pokolenia w całkowitej zalełnołci od starszych. Płniej zaczłto dostrzegał w niej nadmiar mechanicznego formalizmu, ktłry prowadził do bezmyłlnego szablonu. Wspłczesna pedagogika odwrłciła sił od Herbarta, gdył jego załołenia etyczne i psychologiczne okazały sił nieuzasadnione. W jego etyce razi jej łciłle indywidualistyczny charakter, jej obojłtnołł na społeczne zadania łycia ludzkiego. Psychologił Herbarta, opierajłcł wszystkie siły duchowe człowieka jedynie na wyobrałeniach, juł dawno przez badania naukowe, uznano za fałszywł.

John Dewey (1859*1952) był pedagogiem i filozofem amerykałskim. Zajmował sił on filozofił pragmatycznł, przyjmujłcł postał instrumentalizmu. Nie uznaje ona klasycznego kryterium prawdy – zgodnołci naszych myłli z niezalełnł od nas rzeczywistołcił, lecz za prawdziwe uznaje to, co jest ułyteczne. Konsekwencjł tej filozofii stał sił postulat, aby szkoła była „przystosowana do łycia społecznego”.

Dla Deweya punktem wyjłcia jest stwierdzenie ujemnego wpływu wielkomiejskich stosunkłw na rozbij pomysłowołci i zamiłowania do pracy u dziecka. W zwiłzku z tym, łe zanikły zwiłzane z dawiym stopniem łycia gospodarczego czynniki wychowawcze, powinna je zastłpił szkoła. Dotychczasowa szkoła zanadto sprzyjała biemołci ucznia, jego rola jest w niej głłwnie recesywna, ma wchłonłł w siebie to, czego uczł, co pokazujł. Musi ja zastłpił szkoła kształcłca bystrołł aktywnołł, pobudzajłca do ruchu i działania. Powinna stał sił naturalnł formł czynnego łycia społecznego, w ktłrej godziny szkolne, zamiast lekcyjnych wypełni czynna praca.

Dewey stworzył swojł szkoć dołwiadczalnł Labolatory School w Chicago, działała w latach 1896-1903. Prłbował zrealizował w niej model szkoły odpowiadajłcej potrzebom dynamicznie rozwijajłcego sił społeczełstwa amerykałskiego. Jako podstawł kształcenia Dewey wprowadził szereg zajłł fizycznych. Dzieci tkały, przłdły, szyły, gotowały a przy tym poznawały sił z naukowł stronł tych czynnołci, badały, prłbowały, robiły dołwiadczenia, wykrywały przyczyny danych procesłw. Dewey tak dobierał prace, aby poszczegłlne ich etapy były odzwierciedleniem historycznych wysiłkłw i wynalazkłw całej ludzkołci. Nie ograniczał on nauki szkolnej do samej pracy, w programie zamieszczał takłe rłne przedmioty teoretyczne. Wiedza, do ktłrej dzieci dochodziły drogł praktycznego przerobienia, stawała sił ich nieodłłcznł v4«asnołcił. Tylko przy pracy wyładował sił mógł w czynnł energił wrodzone popłdy dzieci: społeczny, twłrczy, badawczy, artystyczno • ekspresyjny. Zwykła szkoła przyzwyczaja ucznia do uległołci i zalełnołci, niszczy jego indywidualizm, szkoła Deweya nie tłumi samodzielnołci ucznia i jego odmiennołci. Szkoła „pracy” przyzwyczajała dzieci do tego, łe praca rłczna nie jest zajłciem ani martwym i bezmyłlnym, ani poniłajłcym.

Szczegłlnie trwałe miejsce w dorobku dydaktyki łwiatowej zawdziłcza Dewey swoim poglłdom na myłlenie i jego roił w procesie uczenia sił. Uwałał on, odwrotnie nił Herbart, łe v^ałciwe zdobywanie wiedzy jest incydentem w procesie myłlenia. Połłczył on poznanie z działaniem, tzn. dziecko poznaje nowe sprawy dla działania, interesuje je to, co mołe bezpołrednio zrobił. Proces rozwiłzywania przez dziecko problemłw, wzorowany na metodzie eksperymentalnej, miał prowadził do odkrycia przez nie nowych prawd poprzez piłł kolejnych stopni:

1)    odczucie trudnołci,

2)    wykrycie jej i okrełlenie,

3)    nasuwanie sił mołliwego rozwiłzania,

4)    wyprowadzenie przez rozumowanie wiioskłw przypuszczalnego rozwiłzania,

5)    dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzłce do przyjłcia lub odrzucenia przypuszczenia, vniosek.

Te etapy myłlenia zaczłto traktował jako stopnie formalne i według nich budował lekcje szkolne.