Dom pomocy społecznej jest to tradycyjne forma instytucjonalna pomocy społecznej w postaci opieki całodobowej lub dziennej nad osobami niezdolnymi do samodzielnej egzystencji, których nie można przystosować w pełni do samodzielnego życia w miejscu zamieszkania z uwagi na wiek, schorzenia, sytuację życiową oraz warunki rodzinne, mieszkaniowe, mimo zastosowania wszelkich form pomocy.
U podstaw organizacyjnych tych placówek są trzy założenia:
1. potrzeba daleko posuniętego zróżnicowania domów pomocy oraz możliwie maksymalne dostosowanie warunków charakteru domu do sprawności i stanu zdrowia mieszkańców
2. systematycznie zmieniające się proporcje liczby miejsc w poszczególnych typach domów w zależności od potrzeb społecznych
3. deinstytucjonalizacja bądź „personalizacja" czyli nadanie placówce charakteru rodzinnego, prywatnego aby pensjonariusze czuli się w niej jak w domu.
Domy pomocy społecznej są miejscem stałego pobytu ich mieszkańców. Zapewniają oprócz mieszkania i wyżywienia pełna opiekę leczniczo-rehabilitacyjną, zabiegi terapeutyczne i pielęgniarskie dostosowane do stanu zdrowia pensjonariuszy. Aktualnie w Polsce istnieje ok. 870 domów pomocy społecznej dysponujących ok. 80 tyś miejsc (1996) co stanowi 22 miejsca na 10 tyś mieszkańców.
Wyróżnia się 6 typów domów pomocy społecznej:
-dla ludzi starszych, czyli domy starców,
-dla upośledzonych umysłowo,
-domy specjalne dla dorosłych i dla dzieci niedorozwiniętych umysłowo,
-dla inwalidów w tym domy dla niewidomych,
-dla osób przewlekle chorych,
-noclegownie dla bezdomnych i domy samotnych kobiet w ciąży i samotnych matek wychowujących dzieci.
Istnieją również domy półstacjonarne. Taką formą pośrednią pomiędzy zakładową a opieką domową i pomocą środowiskową są domy dziennego pobytu. Korzystający z tego rodzaju placówki przychodzą do niej na kilka godzin dziennie, otrzymują posiłki, korzystają z zajęć świetlicowych, rekreacyjno-ruchowych i ćwiczeń fizycznych. W tego typu ośrodkach obok pomieszczeń klubowych, kuchni i sali jadalnej niezbędny jest gabinet rehabilitacyjny, pomieszczenia do terapii zajęciowej i gabinet lekarski. Może również działać punkt informacyjny i porad prawnych. Odmianą takiej instytucji jest do opieki domowej.
Do podstawowych kierunków działania domu pomocy społecznej należą: -utrzymanie,
-zamieszkanie,
-współczucie,
-wsparcie,
-pomoc i ew. praca na rzec domu.