6397

14

C Okres pracy zawodowej D. Trzeci wiek życia ([17], s.29).

Dzieciństwo jest okresem, w któiym zabawa rozwija się z niepohamowaną bujnością. I chyba dzięki niej większość ludzi uważa własne dzieciństwo za najmilszy okres w swoim życiu. Jest to wszakże okres nie tyiko najprzyjemniejszy, ale i najważniejszy w życiu, od jego bowiem długości    i sposobie wykorzystania zależy w znacznym stopniu rozwój

jednostki. W fazie pierwszej - między pierwszym a trzecim rokiem życia dziecka - mają miejsce właściwe narodziny zabawy. Wiąże się to z przechodzeniem od zabaw manipulacyjno -funkcjonalnych do zabaw konstrukcyjnych i tematycznych,

kiedy dziecko dochodzi do momentu tworzenia prymitywnych wytworów, będących jego pierwszymi „dziełami" twórczymi, jak również do momentu, kiedy zaczyna kreować pierwsze „role” i wykonywać czynności podpatrzone u innych, z reguły u dorosłych. W fazie od trzech do pięciu lat rozwijają się równolegle zabawy w granie roli i konstrukcyjne, i te głównie absorbują wyobraźnię dziecka, podczas gdy zabawy funkcjonalne schodzą na dalszy plan.

W okresie przedszkolnym wzbogaca się tematyka zabaw konstrukcyjnych    i

tematycznych oraz rozszerza ich zakres. Fikcja w tych zabawach nadal odgrywa bardzo ważną rolę, lecz powoli następuje urealnianie się sytuacji i dzięki wzrostowi czynników świadomych i celowych coraz bardziej przybliżają dziecko do świata dorosłych Różne typy zabaw w tym okresie stwarzają doskonałe warunki do wszechstronnego rozwoju osobowości dziecka. Bowiem w tym okresie formują się niemal wszystkie podstawowe funkcje psycliiczne i biologiczne, a mowa rozwija się w takim tempie, że swój podstawowy zasób słownictwa człowiek zawdzięcza przede wszystkim temu okresowi. Oczywiście zabawa nie jest tego wyłączną przyczyną, ale właśnie na tej przestrzeni życiowej małego dziecka zabawa staje się najważniejszą formą aktywności. Zabawa jest tutaj pojmowana jako manifestacja całej osobowości dziecka i zespala ona trzy podstawowe formy aktywności ludzkiej w jedną całość ( zabawa - uczenie się, zabawa - praca, zabawa - aktywność społeczna).

W stadium edukacji, według Kamińskiego, zabawa musi stać się elementarną potrzebą zdrowia psychofizycznego, bowiem różne formy wysiłku zyskują na wydajności, jeśli wywodzą się z tego samego źródła co zabawa, oraz jeśli prześwietlone są atmosferą szeroko pojętej zabawy ([17], s.32). Początkowo ma ona charakter indywidualny, potem wspólny, zespołowy i jest formą aktywności społecznej. Wprowadza dziecko w świat zjawisk społecznych, wdraża do respektowania norm, współdziałania, sprzyja kształtowaniu się postaw moralnych oraz systemów wartości. W młodszym wieku szkolnym dzieci preferują giy ( często umysłowe), gdyż nie pochłania ich już sam proces zabawy, lecz jej wynik, który usilnie pragną osiągnąć. Gra jest właśnie tą formą aktywności, dzięki której dzieci w tym wieku uczą się współżycia i współdziałania. Współzawodnictwo i współdziałanie są tymi podstawowymi czynnikami, które urabiają poczucie wspólnoty z innymi. Ich rola ma duże znaczenie dla ogólnego rozwoju dzieci w tej fazie.

Cechą szczególnie charakterystyczną tego okresu jest równoczesne występowanie pracy szkolnej i zabawy. W okresie dzieciństwa zabawa przygotowywała do pracy, obecnie zaś praca wyodrębnia się stopniowo    z zabawy, między innymi i dlatego, że dzieci nie

zadowalają się już samą zabawą i chcą wykonywać rzeczywiste zadania, zlecane im przez szkołę lub przez dom rodzinny. Dość często praca i zabawa tworzą jedność ([17], s.275).

W okresie życia zawodowego i w wieku poprodukcyjnym słabnie zainteresowanie zabawą. Ludzie pracujący większość wysiłków wkładają    w pracę i własną karierę

zawodową, a po przejściu w stan spoczynku zbyt mało na ogół mają energii i ochoty do zabawy. Zresztą o zabawie w jednym i drugim okresie wiemy stosunkowo niewiele, nie budzi ona bowiem tak dużego zainteresowania badaczy. Więcej interesują się oni czasem wolnym i sposobami korzystania z tego czasu.

R. Wroczyński, wśród sposobów spędzania wolnego czasu wyróżnił zabawy i gry, sport, turystykę, uczestnictwo czynne i bierne w imprezacli artystycznych, korzystanie ze