6646

Śmielej i bardziej demokratycznie określił zadanie reformy szkolnej Antoni Popławski w dziele „O rozporządzeniu i wydoskonaleniu edukacji obywatelskiej- projekt w marcu 1774podany „.Popławski w teortycznych rozważaniach formułuje zadania edukacji fizycznej .zmysłowej, i moralnej .edukacji która ma stworzyć „ człowieka i obywatela”.

Taki punkt wyjścia pozwala na sformułowanie postulatów organizacyjnych zupełnie nowoczesnych.

Ustrój i sieć szkolna zaprojektowane zastały jako system oświaty publicznej i powszechnej. Szkoły parafialne miały mieć śieć dostatecznie gęsta ,aby wsztystkie dzieci mogły do nich uczęszczać,szkoły te przewidziano jako czteroletnie, a program naucznia w ostatnim roku obejmował znaczny wymiar zajęć praktycznych. Szkoły tzw publiczne ( czyli średnie) przeznaczano raczej dla dzieci szlacheckich:nauka w nich trwać miała 8 lat.

Reforma szkolnictwa służyć miała konsekwentnie zadaniom obywatelskiego odrodzenia kraju. To odrodzenie miało się właśnie dokonać dzięki „dobrej instrukcji i edukacji narodowej” jak to określał Popławski.Ten projekt przyjęła-w zasadzie -Komisja za podstawę swych prac.

Zakres działalności Komisji był ogromny. Powołana w zasadzie do zorganizowania opieki nad szkolnictwem szlacheckim, Komisja zajęła się również szkołami parafialnymi.

Obejmując w ten sposób całość oświaty w Polsce .podjęła trudna pracę organizacyjną i administracyjną równocześnie i pedagogiczna.

Wydając licvzne przepisy i zarządzenia Komisja dokonywała unifikacji i modernizacji szkolnictwa, organizowała stały nadzór pedagogiczny, ustalała racjonalnie zaplanowanej sieci szkolnej. Wiele starań Komisji pochłonęło przygotowanie nowego programu i nowych podręczników ; od roku 1775 dla prac tych powołano towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. W tym samym okresie podjęto wielka reformę Akademii Krakowskiej I Akademii Wileńskiej, zmierzającą zarówno do pzryśpieszenia rozwoju nauki ,jak i do zmodernizowania sposobów kształcenia nauczycieli. Troska o nowa świecka kadrę nauczycielską towarzyszyła Komisji od samego początku.

Działalność komisji wyrażała się przede wszystkim w zarządzeniach i obwieszczeniach i bardzo licznych przepisach i instrukcjach porządkujących i reorganizujących powszednie życie szkół. Zorganizowano pedagogiczny nadzór który w toku niemal nieustających „wizytacji” czuwał nad przebiegiem nauczania i wychowania .pomagał usuwać Wędy i opry pobudzał ku nowatorstwu.

Dopiero po 10 latach śmiałych i żmudnych ale drobiazgowych .narzucanych z góry prac, Komisja stworzyła wielki kodeks nowoczesnego systemu oświatowego,jakim były wydane w roku 1783 Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu Akademickiego i na Szkoły w Krajach Rzeczpospolitej Przepisane.

W nowoczesnym ustroju oświatowym przewidziano odrębne zadania dla każdego szczebla szkolnego. Szkoły akademickie -zwane szkołami głównymi -mają być po pierwsze "towarzystwem ludzi różnymi naukami zaleconych, a czyniących jedno zgromadzenie, z których każdy, oprócz obawiązków do katedry swojej przywiązanych znajdzie w szlachetności swojego .serca i gorliwości dla 'kraju silną .pobudką do rozszerzenia w nim światła i potrzebnych wiadomości, już to przez wydawanie pism w różnych materiach fizycznych lub moralnych, już to przez odkrywanie prawd użytecznych i wyszukiwanie 'rozmaitych krajowych produkcji oraz wydoskonalenie sposobów przydatnego onych użycia".

Po wtóre -szkoły te mają prowadzić działalność nauczającą, po trzecie -mają mięć "sobie powierzony rząd całego stanu akademickiego oraz dozór instrukcji publicznej".

Tendencje te reprezentował najpełniej Kołłątaj, reformując Akademię Krakowską. Na miejsce dawnej organizacji miała powstać nowa, gwarantująca postęp nauk i ich społeczny pożytek. I