7130

został 1859 roku ministrem stanu i spraw wewnętrznych, któremu powierzono zadanie reformy ustrojowej państwa?

Otóż odpowiedzi szukać trzeba w zmianie stosunków społecznych i gospodarczycli w monarchii po 1849 roku. Era Bacha, o czym się z reguły nie pamięta, była także czasem rewolucji przemysłowej w krajach austriackich, która wzmocniła pozycję mieszczaństwa głównie niemieckiego, ale i poprawiła kondycję ziemiaństwa i arystokracji w krajach nieniemieckich. Mieszczaństwu zatem będzie coraz wyraźniej doskwierać absolutny sposób rządzenia, ale odpowiadać mu będzie preponderancja żywiołu niemieckiego i centralistyczna struktura państwa. Sfery konserwatywno-ziemiańskie będą chciały iść na współpracę z monarchią, ale w zamian oczekiwały decentralizacji państwa. Silny prąd ugody ze strony ziemiaństwa będzie widoczny zarówno na Węgrzech, jak i w Czechach. Na Węgrzech partii starokonserwatywnej przewodzić będzie hr.Anton Szecsen, w Czechach hr. H.Clam-Martinic.

Niezależnie od tego, czy między konserwatystami monarchii istniały jakiś programowe powiązanie, jedno było pewne: kiedy monarchia w 1859 roku stanęła na skraju bankructwa, cesarz miał do wyboru albo sojusz z konserwatywnym ziemiaństwem monarchii, albo liberalnym mieszczaństwem. Jeśli więc cesarz szukał porozumienia z konserwatystami w celu dokonania reformy państwa, to do tego zadania - z uwagi na opinię publiczną - nadawał się bardziej Polak niż Węgier czy Czech.

Gołuchowskiemu więc przyszło w udziale wydanie pierwszego aktu konstytucyjnego, który otwierał początek zmian ustrojowych Austrii. Wydany w 1860 roku Dyplom Październikowy przewidywał strukturę federałistyczna monarchii. Uwzględniał bowiem „lii storyczno-poi i tyczne indywidualności” krajów Austrii. Według Dyplomu decentralizacja dotyczyła głównie ustawodawstwa, gdyż władzę ustawodawczą miał cesarz wykonywać we współdziałaniu z centralna Radą Państwa i sejmami krajowymi. Sposób określenia uprawnień parlamentu centralnego i sejmów krajowych był taki, że w sposób taksatywny wymienione zostały uprawnienia Rady Państwa. Ograniczono je do właściwie 8 agend państwowych Pozostałe dziedziny ustawodawstwa należały do uprawnień sejmów krajowych

Jednak koncepcja federałistyczna Gołuchowskiego upadła. Silniejsze okazały się grupy społeczne i polityczne austriackiego mieszczaństwa i finansjery. Historia jednak przyznała rację Gołuchowskiemu, gdyż gdy upadała monarchia habsburska w 1918, to za ostatnią deskę ratunku dla jej ocalenia uznana została przez cesarza Karola I właśnie idea federacyjna. W 1860 roku Gołuchowski odszedł ze służby w centralnej administracji i osiadł w swoich galicyjskich dobrach. Na arenie ogólnoaustriackiej Gołuchowski poniósł klęskę. Odniósł natomiast pełny sukces w polityce krajowej. Bowiem to on stał się rzeczywistym

2