39468

limy Tomaszowy podział z Sumy contra Gentile s. jest bardzo ciekawy. Św. Tomasz mianowicie dzieli zło na zło w porządku substancji (mahim in substantia) zło porządku działania (malum in actione).

..(...) zło można ujmować bądź w jakimś bycie (substancji), bądź w jego działaniu Zło w bycie jest spowodowane brakiem czegoś, co byt ten był zdolny posiadać i powinien był posiadać. Jeśli bowiem człowiek nie ma skrzydeł, nie dzieje mu się zło. gdyż nie powuuen ich posiadać, chociaż jest zdolny do ich posiadania [...]. Brak zaś występujący w uporządkowaniu i należytym przyporządkowaniu czynności jest złem w porządku działania I skoro każda czynność posiada swój właściwy porządek i właściwe przyporządkowanie • to z konieczności złem będzie brak w tych sposobach działania [...]. Zło w porządku działaiua zdarza się u czynników sprawczych koiuecznych w wyniku ich niemocy (...) u czynników zaś dobrowolnych skierowane jest dążenie do jakiegoś partykularnego dobra (...) i jeśli owo konkretne zamierzone dobro jest powiązane z brakiem dobra, wedle wskazań rozumu (...) zachodzi zło moralne".

Vemeux wyróżnił on następujące po sobie i coraz bardziej dopełniające się (nakładające się na siebie) postaci zła:

1)    zło kosmiczne;

2)    zło w postaci śmierci;

3)    zło w postaci bólu;

4)    zło w postaci smutku.

5)    zło estetyczne;

6)    zło logiczne;

7)    zło morabie.

zło

byt w aspekcie statycznym

•    w oparciu o części istotne (zło kosmiczne)

♦    kres przemian

♦    śmierć istot żyjących

•    w oparciu o części integralne

♦    ból jak przejaw utraty części integralnej

♦    nieefektywność tworów szniki

byt iv aspekcie działania

• przejawy deformacji życia wegetatywnego

-    przejawy deformacji życia zmysłowego

-    przejawy deformacji życia intelekmalnego

♦    intelektualny błąd

♦    zło morabie

Ciekawie zwraca uwagę IflBjg na odróżnienie bólu-Cierpiema od bólu-smuiku Wsze: ..Przyjemność i ból są spowodowane podwójnym źródłem poznania: wrażeniami zmysłów zewnętrznych i ujęciami poznawczymi wewnętrznymi czy to intelekni czy wyobraźni Ujęcie poznawcze wewnętrzne ma szerszy zasięg niż zewnętrzne, a to dlatego, że cokolwiek podpada pod ujęcie poznawcze zewnątrz podpada również pod ujęcie poznawcze wewnętrzne, nazywa się radością, jak juz poprzednio było powiedziane. I tak samo ten tylko ból. który został spowodowany ujęciami poznawczymi wewnętrznymi, można nazwać smutkiem I podobnie jak przyjemność, która powoduje poznanie zmysłów zewnętrznych, nazywa się tylko przyjemnością a nie radością tak też ból spowodowany zewnętrznym poznaniem nazywa się tylko bólem, a nie smutkiem Tak więc smutek jest pewną odmianą bólu. jak radość jest pewną odmianą przyjemności" (Suma teologiczna. q. 35. a. 2).

Dlaczego rozpacz test najwyższym przejawem psychicznego bólu? Wypływa to chyba z analizy zła. o ile jest ono odczute i przeżyte przez człowieka. Jeśli bowiem zło jest brakiem lub ubytkiem jakiejś części integnijącej lub doskonałośćiowej. to podmiot poznający, jakim jest człowiek, odczuwa (poznaje z afektem) ten właśnie ubytek, i odczuwa nieobojętnie. że powstały brak do jakiegoś stopnia niweczy doskonałość całości, niweczy dobro osobiste. A przecież człowiek, jak. proporcjonalnie, każdy był. kocha siebie, koclia swoje dobro. Stosunek emocjonabiy człowieka do siebie samego nie jest obojętny, lecz jak najbardziej zaangażowany. Miłość siebie, jako miłość osobistego dobrą jest tą zasadniczą postawą, jaką wykazujemy w stosunku do nas samych.

Zło więc powoduje przeciwny w stosunku do miłości akt - akt nienawiści, który objawia się w postaci smutku, cierpienią gniewu ud. I skoro kocliainy siebie samych, staramy się powstałe braki. zło. usunąć. To rodzi w nas nadzieję, mobilizację sił. aby uzyskać dobro, zupełność, a przezwyciężyć zło. braki. Gdy jednak poznamy, że ubytek byiu i dobra jest zbyt wielki, gdy spostrzeżemy, że nie jest możliwe naprawić ubytki usunąć braki, a przez to uzyskać dobro nas samych • następuje zupebia utrata sił psychicznych w realizowaniu nadziei przezwyciężenia zła i osiągnięcia dobra. I dlatego rozpacz jako zupełna zatrata sił i nawet nadziei na osiągnięcie dobrą jest najgorszym przejawem zła psychicznego.