39528

Metafizyka w ujęciu Ingardena zajmuje się problemami związanymi z całością tego, co faktycznie istnieje - niezależnie od sposobu tego istnienia. Jej twierdzenia mają charakter sądów egzystencjalnych zaś jej zadaniem jest określenie istoty faktycznie istniejącej rzeczywistości; związane z poszukiwaniem racji jej Istnienia. Inaczej mówiąc, metafizyka bierze pod uwagę całość tego, co faktycznie istnieje, w przeciwieństwie do nauk szczegółowych, badających wybrane aspekty faktycznie istniejącej rzeczywistości⁵. Teoria poznania w rozumieniu Ingardena oparta jest przede wszystkim na ontologii poznania dotyczącej analizy zawartości idei poznania w ogóle. Ontologia poznania ustala zawartość naczelnej idei poznawczej I innych idei niższego rzędu oraz określa system kategorii poznawczych. Ingarden wyróżnił jeszcze dwa działy teorii poznania Pierwszym jest kryterlologia, która, na podstawie wyników opracowanych w ontologii poznania określa system kryteriów pozwalających dokonać oceny wartości poznawczej wyników poznania. Drugi dział to właściwa krytyka poznania, której zadaniem jest ocena wartości poznawczej faktycznie uzyskanych wyników poznawczych.

Poznanie człowieka opiera się na jedności wrażeń zmysłowych z ujęciem jakości przedmiotu. Dzięki ujęciu jakości człowiek uzyskuje obraz przedmiotu, wraz z przysługującymi mu własnościami. Inaczej mówiąc, w akcie postrzegania zachodzą subiektywne operacje łączenia tzw. ujęć treściowych i kategorialnych. Ingarden wiąże pojęcie przedmiotu poznania z zawartymi w przeżyciach świadomych sensami przedmiotowymi. Przedmiot poznania Jest tym, na co kieruje się akt poznawczy. Jest szczególnego rodzaju sensem przedmiotowym, opartym o najgłębszą warstwę danych pierwotnych, nie konstytuowanych, lecz doznawanych czysto odbiorczo. Poznanie to akt świadomości kierujący się od podmiotu ku przedmiotowi. Akt poznawczy jest dynamicznym procesem rozgrywającym się na gruncie wzajemnego oddziaływania przedmiotu 1 jaźni. Podmiot spełniający akt poznaje przedmiot, nie zmieniając go, Jest więc wobec niego neutralny. Dzieje się tak w wypadku poznawania przedmiotów radykalnie transcendentnych, czyli Idei. Ingarden wyróżnia również przedmioty czysto intencjonalne które istnieją dzięki przeżyciom świadomym (np. wyobrażenia). Przedmioty czysto intencjonalne są uzależnione od aktów świadomości i Istnieją tak długo, jak długo istnieje ich świadome przeżycie.

Szczególnym rodzajem przedmiotu Intencjonalnego jest dzieło sztuki, które jest przedmiotem badań estetyki, jako przedmiot intencjonalny jest ono uzależnione od świadomości i nie istnieje autonomicznie. Taki przedmiot jest ściśle określony przez skończone jakości materialne I skończone akty intencjonalne, ale jest też niedookreślony mnogością różnych możliwych określeń. Dzieło sztuki ma podwójną naturę: intencjonalną i materialną, ponieważ nie jest ono tylko przeżyciem psychicznym, czy zbiorem składników materialnych. Dlatego dzieło sztuki nie jest tożsame ani z przeżyciami twórcy, ani z przeżyciami odbiorcy, lecz zależy zarówno od jednego jak i drugiego.

Ingarden wykazał przynależność do sfery bytu intencjonalnego dzieł sztuki 1 wszelkich wytworów kultury. Przedmiotem jego badań estetycznych było zwłaszcza dzieło literackie i jego struktura. Wykazując hierarchiczną I wielowarstwową organizację dzieła literackiego oraz funkcjonalne zależności I związki między poszczególnymi warstwami mógł Ingarden przeprowadzić analogiczną analizę struktury obrazu, dzieła architektury, dzieła muzycznego, rzeźby, itd. Przeprowadzenie analizy jakościowej struktury dzieła literackiego pozwoliło Ingardenowi wykazać występowanie jakości artystycznie wartościowych na poziomie języka oraz świata przedstawionego. Analiza jakościowej struktury dzieła literackiego dała możliwość postawienia tezy o występowaniu we wszystkich typach dzieł sztuki wielopoziomowego systemu jakości estetycznie

Por. lamże. s. 61.