9735

Gospodarka nieuspołeczniona:

1.    poza rolnictwem - właściciele zakładów rzemieślniczych, handlowych i usługowych, rybaków morskich, a także osoby

zatrudnione przez właścicieli na podstawie umowy o pracę, osoby zatrudnione, w rzemieślniczych domach towarowych, instytucjach kościelnych i zakonnych, w gospodarstwach domowych, itd.

2.    w rolnictwie:

□ pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych i na działkach rolnych (do 0.5 ha) oraz właścicieli zwierząt gospodarskich nieposiadających użytków rolnych U pracujących w obsłudze rolnictwa właścicieli i współwłaścicieli zakładów rzemieślniczych i usługowych, osoby

zatrudnione przez właścicieli na podstawie umowy o pracę; w danych od 1981r. wykazano pracujących w zagranicznych przedsiębiorstwach drobnej wytwórczości

Kryterium wyznaczającym grupę ludności wiejskiej jest miejsce zamieszkania. Mianem tym określamy ludność zamieszkującą na terenach wsi niezależnie od źródeł jej utrzymania. Kryterium wyznaczającym ludność drugiej grupy jest rolnicze źródło utrzymania. Ludnością rolniczą jest zatem ludność utrzymująca się ze źródeł rolniczych.

W okresie 1931-1950 zmniejszył się, w ogólnej liczbie ludności wiejskiej, odsetek ludności utrzymującej się ze źródeł rolniczych, zwększył się natomiast odsetek ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych, tj. ludności zamieszkałej na wsi, a utrzymującej się z pracy w innych działach gospodarki narodowej.

W latach 1960-1988 nastąpiły dalsze poważne zmiany. Przede wszystkim zmniejszyła się bezwzględna liczba osób utrzymujących się z pracy w rolnictwie.

Analiza struktury społeczno - zawodowej ludności musi być również obejmować grupę określoną mianem robotnicy - chłopi lub chłopi - robotnicy - jest to grupa ludności pracującej poza rolnictwem lub utrzymującej się ze źródeł niezarobkowych i jednocześnie prowadzącej małe bądź nawet karłowate gospodarstwa rolne. O ile w 1950r. należało do niej wraz z rodzinami ok.

0,6 min osób. o tyle w 1960r. już ok. 2,4 min. W 1966r. szacowano liczbę ludności o mieszanych źródłach utrzymania na ok.2,9 min osób. Wzrost liczebny tej grupy wiąże się przede wszystkim ze zbyt wolnym, w porównaniu z tempem industrializacji kraju, tempem urbanizacji. Ocenia się, że jedną z konsekwencji tego zjawska jest pojawienie się ukrytego bezrobocia w rolnictwie, które w końcu 1992r. osiągnęło ok. 1 min osób

Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku w Polsce jest stosowane określenie ludność aktywna zawodowo, które obejmuje osoby pracujące i bezrobotne. Termin ludność czynna zawodowo używany uprzednio w gospodarce centralnie planowanej, odpowiada pojęciowo obecnej kategorii osób pracujących.

Współczynnik aktywności zawodowej - iloraz aktywnych zawodowo do ludności w wieku 15 lat i więcej (łub 18 lat i więcej) Wskaźnik zatrudnienia - iloraz ludności pracującej w wieku 15 lat i więcej (lub 18 i więcej) od ogólnej liczby ludności w tym wieku. Wskaźnik bezrobocia - zwany często stopą bezrobocia, jest ilorazem bezrobotnych do aktywnych zawodowo.

Aktywność zawodowa zarówmo mężczyzn jaki i kobiet mających za podstawę utrzymania pracę poza rolnictwem jest mniejsza, szczególnie istotnie powyżej 35. roku życia, niż aktywność mężczyzn i kobiet o rolniczym źródle utrzymania.

Lata dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku przyniosły ogromne zmiany w aktywności zawodowej ludności. Pojawiło się otwarte bezrobocie. Zmieniły się zasadniczo zakres i rodzaj danych o rynku pracy.

ANALFABETYZM

Powszechnie przyjętą miarą poziomu analfabetyzmu jest stosunek liczby osób nieumiejących czytać ani pisać do ogólnej liczby ludności w weku 6 i więcej, 7 i więcej, 10 i więcej lub 15 i więcej lat. Czasami rozróżnia się pojęcio półanalfabetów, q umiejących tylko czytać.

Poziom analfabetyzmu w krajach rozwijających się jest jeszcze bardzo wysoki. W Polsce w 1921r. 35% ludności w wieku l lat i więcej nie umiało czytać i pisać, o tyle w 1960r. udział ten nie przekraczał już 3%. Należy dodać, że w 1970r. 86% wszystkich analfabetów w Polsce stanowiły osoby w wieku 50 lat i węcej. W 1995r. osoby w wieku 15 lat i węcej o niepełnym wykształceniu podstawowym i bez wykształcenia szkolnego stanowiły 6.3% ludności tej grupy wieku.

LUDNOŚĆ WG WYKSZTAŁCENIA

W badaniu poziomu wykształcenia ludności istotne znaczenie ma wiek badanych. Należy badać związek między liczbą obecnie uczącą się młodzieży a potrzebami wynikającymi z rozwoju społeczno - gospodarczego kraju. Ma to szczególne znaczenie w krajach rozwijających się, gdzie duże koszty kształcenia mogą być zniweczone przez .produkowanie' absolwentów pozbawionych możliwości zatnidnienia.

W Polsce liczba osób z wyższym wykształceniem wzrosła z 415 tys. w 1960r. do 1838 tys. w 1988r. oraz 2866 tys. w 2000r. Lata dziewięćdziesiąte przynoszą radykalny wzrost liczby studentów wyższych uczelni, zarówno państwowych jak i prywatnych.

Procesy demograficzne są w dużym stopniu uzależnione od poziomu kształcenia ludności.

Badania dotyczące wykształcenia ludności prowadzi się zarówno na podstawie spisów powszechnych, jak i bieżącej sprawozdawczości rejestrującej poziom wykształcenia ludności oraz danych o aktualnie uczących się.