100589

BADANIA NAD MEDIAMI W POLSCE

Obserwacje działalności ośrodków badawczych, analiza wydawanych przez nie różnego rodzaju monografii, tomów prac zbiorowych oraz czasopism pozwalają zauważyć, że w badaniach nad środkami masowego komunikowania wyraźnie dominują zainteresowania prasą, i jej rozwojem jakościowym i ilościowym oraz miejscem w systemie komunikacji społecznej. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest rosnąca ilość konferencji naukowych, zwiększająca się liczba publikacji, w których autorzy podejmują problemy typologii prasy i różnorodności form wydawniczych, prawa prasowego i wolności słowa, zawodu dziennikarskiego i jego etyki, ekonomiki prasy czy też szeroko rozumianej historii prasy oraz jej miejsca w obszarze kultury narodowej. Badaczy mediów, prasoznawców coraz częściej interesuje różnorodność struktury wydawnictw ciągłych.

Wiedza o prasie jest także nauką historyczną. A zatem badaczom w równej mierze, co informacja o aktualnym stanie piśmiennictwa dotycząca teorii i praktyki dziennikarskiej, współczesnej roli prasy i jej funkcjach, potrzebna jest wiedza z zakresu historii prasy.

Po 1989 roku, w okresie transformacji ustrojowej, powstały liczne nowe ośrodki akademickie kształtujące dziennikarzy, stale rośnie ilość osób prowadzących badania nad mediami, interesujących się prasą poza tradycyjnymi centrami naukowymi, skupionych w wielu regionalnych, lokalnych towarzystwach naukowych. Powołano do życia nowe czasopisma naukowe, mediami, poza prasą interesują się przedstawiciele różnych dyscyplin: socjolodzy, pedagodzy, politolodzy, historycy i literaturoznawcy oraz bibliotekoznawcy. Publikowane są liczne monografie, tomy prac zbiorowych, materiały pokonferencyjne, artykuły publikowane w czasopismach specjalistycznych oraz w prasie o masowych nakładach, prace bibliograficzne, opracowania popularno-naukowe, składające się na złożony i zróżnicowany stan wiedzy o prasie.

Początki badań nad prasą w Polsce sięgają drugiej połowy XVIII wieku, gdy zastanawiano się nad charakterem pism periodycznych, a czynili to ludzie bezpośrednio związani z praktyką dziennikarską, literaci a później badacze i politycy. Dyskutowano o charakterze prasy, wolności słowa, doceniono rolę prasy w okresie zrywów niepodległościowych. Wiek XIX a szczególnie druga jego połowa przyniósł rozszerzenie zakresu badań nad prasą poza jej historią i bibliografią. Praktyka i związane z nią potrzeby zrodziły zainteresowanie organizacją pracy redakcji, językiem prasy, zawodem dziennikarskim, czytelnictwem prasy. Wiedza o tych badaniach i piśmiennictwie była początkowo skromna. Dopiero na początku XX wieku, kilkukrotnie podejmowano interesujące i ważne próby rejestrowania dorobku piśmiennictwa poświęconego prasie, najczęściej mające charakter rejestracyjny.

Prasoznawców, historyków prasy szczególnie interesowały zmiany jakie zaszły na rynku prasowym w okresie transformacji ustrojowej, które spowodowały dynamiczny rozwój rynku medialnego (w tym prasowego). Wolność słowa, zniesienie cenzury, zniesienie reglamentacji papieru, zmiany własnościowe wydawnictw wyzwoliły wiele inicjatyw edytorskich, a napływ obcego kapitału korzystnie odbił się na unowocześnieniu polskiej poligrafii, wprowadził zmiany w technikach druku.