100738

IDEOLOGIA KONTRREFORMACJI

* 1540 r. Paweł III zatwierdził Towarzystwo Jezusowe Loyoli, w latach 1545 - 1563 Sobór Trydencki, miał na celu uwspółcześnienie kościoła, ale jednocześnie wracał do wielu średniowiecznych obyczajów, potwierdzał m in. naukę o odpustach, zadbano o podniesienie moralnych i merytorycznych kwalifikacji duchowieństwa; szkoła w Salamance, jezuicka.

S Francisco Juarez: człowiek jest naturalnie wolny, nie można sprawować nad nim władzy bez jego woli, jednak ustanawiając władcę może przelać na mego całość uprawnień, dopuszczalny jest każdy ustrój, papież nie jest władcą z woli ludu, więc będąc w pełni suwerenny jest wyższy od pozostalycli, ma prawo rządzenia w każdym państwie;

S Robert Bellarmin: wobec heretyków jedynie kara śmierci jest skuteczna i sprawiedliwa.

* * *

Ideologia kontrreformacji uwzględniała realia polityczne i społeczne. A te przedstawiały się w różnych krajach rozmaicie.

W monarchiach o ustroju absolutystycznym, takich jak Austria, Hiszpania czy Francja, siły kontrreformacji szukały porozumienia z władzą państwową. Monarchowie byli tam tradycyjnie katoliccy i przy pomocy papiestwa chcieli wzmocnić swoją pozycję.

Gdzie zwycięstwo katolicyzmowi mogło przynieść silne mieszczaństwo, trzeba było szukać kompromisu między doktryną katolicką a nowymi tendencjami w gospodarce, trzeba było dopuścić lichwę czyli "godziwy zysk" z handlu.

Natomiast w tych krajach, gdzie mocno jeszcze ugruntowane były elementy feudalizmu, należało wejść w ścisły sojusz ze szlachtą.

Ideologiem polityki kontrrefonnacji był się w szczególności profesor uniwersytetu w Salamance, jezuita Francisco Suarez.

Człowiek jest naturalnie wolny; me można spraw^rować nad mm władzy bez jego woli. To lud ustanowił konkretną władzę państwowy - dlatego władza ma swe źródło w suwerennej woli ludu. Ale lud mekoniecznie jest trwałym suwerenem, zawierając umowie o ustanowienie władzy mógł zrzec się suwerenności na rzecz władcy bądź w części (np. przekazując mu prawo do rządzenia, jednakże bez prawa do zmiany ustroju), bądź też przelewając nań pełnię suwerenności (tzn. godząc się na niczym nieograniczony absolutyzm). Dopuszczalny jest więc każdy ustrój, byle legalny (absolutyzm, reżim arystokratyczny, nawet rząd większości).

Ale to tylko konstrukcja, służąca wyjaśnieniu wewnętrznego aspektu suwerenności. Ważniejsze, podkreślał Suarez, że w^rola ludu, leżąca u podstaw ustroju politycznego państwa, stanowi zawsze refleks tej prawdy podstawowej, że od każdej władzy państw^row^rej wyższa (jedynie w peliu suwerenna) jest władza papieska, która od Boga pochodzi bezpośrednio.

Czyli, jakiekolwiek nie byłoby państwo, zaw^rsze władzę suwereiuią piastuje w nim papież. Oczywiście papież nie wykonuje jej sam, posługuje się rękoma legalnego władcy, ale w razie potrzeby ma moc wyegzekwowania swej zwierzchności.

Teza o niepełnej suwerenności władzy państwowej pozwalała widzieć w organizacji państwowej narzędzie papieskiej polityki tępienia wszelkich herezji. Kontrreformacja była skrajnie nietolerancyjna. Jeden z najsłynniejszych teologów katolickich na początku XVII w., kardynał Robert Bellarmin dowodził, że wobec heretyków jedynie kara śmierci jest skuteczna i sprawiedliwa.