102919

Najstarszym ruchem afrochrześcijańskim na obszarze Afryki równikowej był antonianizm. Pojawił się on na początku XVIII wieku w królestwie Kongo. Przyczyną pojawienia się było zachwianie władzy politycznej. Zaczęli się pojawiać nawróceni świadczący o swoim powołaniu przez Matkę Boską lub św. Antoniego na proroków. Głosili koniec świata i sąd boży o ile w państwie nie zapanuje pokój. Na czele ruchu stanęła 20-letnia Kimpa Vita. nawrócona kapłanka kultu bliźniaków Marinda. o chrześcijańskim imieniu Beatrice/ Beatrix ;) . Nauczała o zmartwychwstaniu św. Antoniego i jego zamieszkaniu w jej ciele. Dostępowała kontaktów z bogiem i omawiała sprawy królestwa. Otoczyła się gronem aniołów, a z jednym z nich. św. Janem, miała dziecko. Głosiła, że Chrystus był Murzynem z plemienia Bankongo z San Salvadoru; apostołowie i święci też byli czarnoskórzy. Beatrice naśladowała życie Chrystusa, co piątek udawała się do nieba, a w sobotę zmartwychwstawała. Naśladowała też Matkę Boską i pragnęła wydać Zbawiciela ludu zrodzonego za sprawą Ducha Świętego[i uchodzić za czystą]. Beatrice aresztowano i spalono na stosie w 1706 r.

Obecnie pomniejsze kościoły afrochrześcijańskie można [wg Sundklera] podzielić na kościoły etiopskie i ruchy syjonistyczne* czyli modlitewne i profetyczno- uzdrowicielskie. Pierwsze rozwinęły się głównie w Afryce południowej [Nigeria. Ghana], odrywając od misyjnych kościołów macierzystych. Nazwa pochodzi od Eliopian Church, który w 1892 r. oderwał się od Kościoła Metody stycznego w RPA. Wierni zakładają łączność Afryki ze starotestamentową Etiopią. Ich działalność ma charakter polityczny, związany z hasłami panafrykanizmu lub lokalnego nacjonalizmu dążą do pełnej niezależności od europejskich korzeni [też religijnych]. Są wrogie wobec chrześcijaństwa Białych i kolonialnych władz, ale starają się zachować w sferze doktryny i kultu ortodoksyjne elementy wyniesione z macierzystych kościołów. Bóg chrześcijański przybiera cechu Najwyższej Istoty, a Chrystus Białych jest Lucyferem strąconym z nieba, jako że prawdziwy Chrystus jest mesjaszem Czarnych.

Przykładem kościoła etiopskiego jest Musama Disco Christo Church* Kościół Armii Krzyża Chrystusa [KAKC]. Jego podstawą są tradycje wierzeniowe ludów Akan z Zatoki Gwinejskiej i wpływ kościoła metodystów. Określa się on jako mirra dla Afryki od Chrysnisa. Kościół zorganizowany jest na wzór państwa Akan ze stolicą w Mozambo. gdzie rezyduje król Egyanke [założyciel kościoła - 1922] i odbywają się główne rytuały. Podstawą ideologii jest Stary Testament i rytuały judaistyczne. W kościołach stoi Arka Przymierza. Okazjonalnie dokonywane są ofiary całopalne, a krwią zwierząt znaczy się domy i czoła. Tolerowana jest poligamia i użycie afrykańskich instrumentów muzycznych. Znakiem rozpoznawczym KAKC są miedziane pierścienie i krzyże. Ruchy syjonistyczne powstały głównie jako spontaiuczne ruchy skupione wokół proroków- uzdrawiaczy. Mają mniej ortodoksyjny, a bardziej pentekostalny charakter, związany ze specyficzną rolą przypisywaną Duchowi Świętemu, który jest źródłem opętania i ekstazy. Pod wpływem monotonnej muzyki wyznawcy zapadają w trans- opętanie przez Ducha św. - umoja która jest mocą shiżącą uzdrawianiu chorych i prorokowaniu. U Fangów z Gabonu moc Ducha św. jest tożsama z halucynogenem iboga, dzięki któremu możliwe jest duchowe przekroczenie granicy śmierci i odnowienie kontaktu z przodkami. Na nabożeństwach przedstawia się wydarzenia o randze kosmicznej [stworzenie świata, narodziny Chrystusa itp.]. O północy następuje ekstatyczne „uwolnienie dusz z ciał", a towarzyszą temu przedstawienia scen upadku człowieka. Z Ciirystusem identyfikowany jest stary heros kultowy Nzame. Bóg chrześcijański uważany jest w kościołach syjonistycznych za wybawienie od wiecznych trosk.

W obrębie kościołów syjonistycznych wyróżnia się kościoły prorocze właściwe [skupiające się wokół proroka, np. kimbangizm w Zairze. Kościoły Gierubinów i Serafinów w Nigerii i Beninie], kościoły mesjańskie [zakładane przez osoby uznające się za nowych mesjaszy, np. Kościół Mai Giaza i Kościół Johane Masowe w Zambii], oraz kościoły millenaryjne [głoszące nadejście tysiąclecia panowania dobra na ziemi- np. wywodzące się z mchów badackich Kościoły Strażnicy w Zambii, jak Kitavala].

Rytuały afroclirześcijańskie bazują na chrzcie w rzecze [symbol Jordanu], połączonym ze spowiedzią i oczyszczeniem. Starannie przygotowana jest muzyczna oprawa. Mniejsze znaczenie ma Eucharystia, czasem całkiem pomijana. Kimbangiści np. rozdają ją w postaci lokalnych produktów, a w niektórych kościołach RPA komunia ograiucza się do rytuałów pogrzebowych.

Kościoły afrochrześcijańskie dzielą się na narodowe i plemienne [np. kimbangizm] oraz uniwersalne- o charakterze misyjnym [np. Aladura. pierwotnie rozwinięty wśród Jorubów, obecnie ma filie nawet w Londynie czy NY].

Nigeryjskie ruchy Aladura zapoczątkowane zostały w 1918 roku przez modlitewne kółka kościołów misyjnych. W 1925 r. powołano Kościół Gierubinów i Serafinów. Po śmierci założycieli ruch rozpadł się na szereg niezależnych kościołów o wspólnym kulcie i ideologii. Ruchy Aladura dzielą się na apostolskie, wzorowane na kościele anglikańskim, kierowane przez pastorów, z dużą rolą hierarchii, oraz spirytualistyczne [jak Kość. Gier. i Seraf.]. Wierni wzywam są do walki z islamem i fetyszyzmem wobec perspektywy eschatologicznej.