103048

Po uchwale o rozwiązaniu KNP (15. IV. 1919) zapadła decyzja o podziale państw. Z którymi Polska nawiązała lub nawiąże oficjalne stosunki dyplomatyczne, na 3 kategorie i organizowani u poselstw, na których czele mieli stać posłowie klasy I, II lub III, w zależności od rangi państwa. Pod koniec 1919 nastąpiło też przetasowanie personalne w wyniku którego posłami I klasy zostali: E. Sapieha w Londynie, M. Zamoyski w Paryżu, K. Skirmunt w Rzymie, K. Lubomirski w Waszyngtonie. Posłem II klasy był np. Sl Patek w Pradze a III klasy A. Zaleski w Atenach. Obok poselstw za granica istniały także przedstawicielstwa (Wiedeń i Sofia), delegacje (Praga, Budapeszt, Konstantynopol) i misje specjalne. Z obsady wynikał, że były to osoby najczęściej pochodzenia ziemiańskiego i arystokratycznego, najczęściej powiązani z endecją i KNP.

Zmianom organizacyjnym podlegał też sam MSZ. Od 14 lutego do 1 października 1919 MSZ funkcjonował w ramach nowej strukniry (tego dotyczy wykres, którego nie musimy znać©). Zamiast 3 sekcji utworzono 2 departamenty (Prawno- Admilustracyjny i Polityczno- Dyplomatyczny); w ich ramach istniało 20 wydziałów. Kolejny rok (l.X. 1919- 1.1.1920) przyniósł kolejną zmianę organizacyjną: centrala dzieliła się na 3 departamenty (Dyplomatyczno- Polityczny, Sekretariat, Administracyjno- Ekonomiczny), które dzieliły się na 21 wydziałów. Niezależnie od tych komórek przy ministrze działał Gabinet Ministra i Dyrektor Protokołu Dyplomatycznego. MinisterE. Sapieha wprowadził 1. X. 1920 nową organizację (obowiązywała do 1 kwietnia 1920; utworzono osobny Departament Konsularny oraz w ramach Wydziału Ogólnego komórkę zajmującą się sprawami Ligi Narodów i innych organizacji). W sumie działało wtedy 17 wydziałów w 6 większych jednostkach (Gabinet Ministra, Protokół dyplomatyczny, Dep. Konsularny, Dep. Prawno- traktatowy, Biuro Szyfrowe). Wstępny etap reorganizacji zamyka reforma z 1. IV. 1920 roku i wydanie pierwszego statusu oiganizacyjnego MSZ (zgodnie z nowymi zasadami, które tylko z kosmetycznymi zmianami przetrwały całe 20-lecie: 3 departamenty- Dyplomatyczny, Konsularny, Administracyjny; 30 różnych wydziałów, sekcji i biur).

Normalne stosunki dyplomatyczne Polska najpóźniej nawiązała z ZSRR i Niemcami. Posłem w Berlinie został początkowo Czetwertyński, pierwszym posłem niemieckim został H. Kessler (rozpoczął pracę 19. XI 1918), ale na skutek nacisku państw ententy stosunki z Niemcami zostały zerwane 15. XII. 1918 a poseł niemiecki wrócił do Berlina. Do ponownego nawiązania stosunków doszło dopiero w III. 1920, przy czym przez 2 lata na czele poselstw stali charges d’affaires (pierwszym był I. Szebero; ostatnim i zarazem pierwszym posłem J. Madeyski). W Moskie natomiast w czasie wojny ismiało przedstawicielstwo Rady Regencyjnej (A. Lednicki)- dokładniej o tym przy innym temacie©

Każda placówka za granicą pełniła przede wszystkim rolę reprezentacyjno- informacyjną (informacje o tendencjach i zamierzeniach politycznych i gospodarczych, nastrojach społecznych itp.), ale też ochronna dla polskich obywateli- z czasem rola placówek ulegała poszerzaniu i doskonaleniu. W każdej placówce MSZ miało też tzw. attachaty wojskowe (interesowały się całokształtem spraw wojskowych państwa, w którym były akredytowane). Dla Piłsudskiego działalność attachatów miała polegać na współdziałaniu z faktycznymi i potencjalnymi sojusznikami przeciwko Rosji Sowieckiej.

W pierwszych miesiącach niepodległości prowadziły akcje na rzecz umożliwienia powrotu do Polski jeńcom wojennym i wszystkim oficerom, których można było wykorzystać do czynnej służby.

Zmiany organizacyjne w latach 1924-1932

W tym czasie nastąpiła dalsza rozbudowa MSZ. oraz 4 dalsze reorganizacje, które stabilizowały strukturę organizacyjną i system zarządzania resortem. Zarządzeniem M. Zamoyskiego (25. VII.

1924) było zastąpienie Dep. Administracyjnego Dep. Ogólnym (składał się z 8 komórek), natomiast dep. Zajmujący się sprawami politycznymi zmienił nazwę na Dep. Polityczno-Ekonomiczny (nazwa przetrwała do 1939). Kolejna większa reorganizacja nastąpiła po zamachu majowym, (rozporządzenie RM z 26 listopada 1926): zmiany obowiązywały od 1.1. 1927; utworzono np. Wydział Osobowy w Gabinecie Ministra (większy wpływ ministra nad polityką kadrową). Kolejna reorganizacja ( 26 marca 1928) dotyczyła podziału funkcji i kompetencji poszczególnych wydziałów w ramach istniejących departamentów. Ostatnim przeobrażeniem organizacyjnym MSZ była decyzja RM z 27 lutego 1931, powodująca w gruncie rzeczy niewielkie zmiany w statucie ministerstwa (ale np. powołano referat