103093

2. IDEE idee proste i złożone

Locke wyróżnia dwa rodzaje idei: proste i złożone. Idee proste są przez umysł tylko pasywnie odbierane, podczas gdy przy tworzeniu idei złożonych umysł wykazuje znaczną aktywność. Wśród idei prostych wyróżnia Locke .idee jednego zmysłu', które dochodzą do podmiotu za pośrednictwem jednego tylko zmysłu. Obok nich są i idee przestrzeni, kształtu, spoczynku i ruchu, które otrzymujemy za pośrednictwem więcej niż jednego zmysłu. Oprócz tych dwóch grup prostych idei wrażeń są istnieją też proste idee refleksji: postrzeganie (myślenie) i pożądanie (chcenie). Wreszcie, wyróżnić należy jeszcze proste idee, które dostają się do duszy drogami doznawania zmysłowego i refleksji: przyjemność i przykrość, władzę, ismienie, jedność. W ten sposób uzyskujemy cztery grupy idei prostych, których wspólną cechą jest to, że uzyskiwane są przez umysł w sposób bierny. Gdy umysł posiądzie już ideę prostą, nie może jej mocą swojej woli zmienić, zniszczyć ani zastąpić inną ideą.

Umysł może natomiast czynnie tworzyć idee złożone, używając idei prostych jako budulca. Nie musi przy tym ograniczać się do doświadczenia, lecz może wedle swojej woli łączyć dane pochodzące z różnych idei prostych. Locke komplikuje jednak sprawę, przedstawiając dwie różne klasyfikacje idei złożonych.

Wedle pierwszej klasyfikacji, dzielą się one na: idee substancji, idee substancji zbiorowych, idee odmian (kształt, myślenie, bieganie) oraz idee stosunku, czyli rozważania jednej idei w odniesieniu do drugiej. Wedle klasyfikacji drugiej, która odwołuje się do czynności umysłu, Locke dzieli idee złożone na te, które powstały przez złączenie dwóch idei prostych, te, które są wynikiem porównania dwóch idei prostych (idee stosunku), oraz te, które powstają w wyniku abstrahowania idei od innych idei, które towarzyszą im w świadomości (idee ogólne).

modi proste

Modi są ideami złożonymi, które nie istnieją samodzielnie, ale są zależne od substancji bądź ich własności (trójkąt, wdzięczność, zabójstwo). Modi mogą być proste lub złożone. Proste są jedynie przedstawieniami lub rozmaitymi połączeniami jednej i tej samej idei prostej, a złożone utworzone są z idei prostych różnego rodzaju, odpowiednio zestawionych.

Przykładami modi prostych są: przestrzeń, trwanie, liczba, nieskończoność, ruch, dźwięk, kolor, smak, zapach.

modi mieszane

Modi mieszane stanowią połączenie idei prostych różnych rodzajów. Takiej idei może odpowiadać coś w świecie rzeczywistym, ale nie jest to konieczne. Przykładami modi mieszanych są: zobowiązanie, pijaństwo, kłamstwo, zabójstwo.

Są trzy sposoby uzyskiwania idei złożonych modi mieszanego: doświadczenie, zestawienie ze sobą w umyśle idei prostych lub poprzez wyjaśnianie nazwy czynności, której nigdy nie oglądaliśmy, tudzież pojęcia niedostępnego dla wzroku.