103098

Etienne Bonnot de Condillac (1715-1780)

Condillac znajdował się pod silnym wpływem empiryzmu Locke'a. Sam twierdził, że zasadniczym materiałem poznania nie jest idea sama, ale połączona ze znakiem, elementem języka. To język sprawia, że jesteśmy istotami rozumnymi, zdolnymi do refleksji. Condillac krytykował przy tym Descartesa, Malebranche’a, Spinozę i Leibniza za ich racjonalistyczne ujęcie metafizyki. Metoda syntetyczna nie może bowiem nigdy dać nam rzeczywistej i pełnej wiedzy o przyrodzie. Porządek zjawiskowy ostatecznie dany jest tylko w doświadczeniu zmysłowym.

Locke przyjął, że idee refleksyjne, czyli zjawiska psychiczne, pojawiają się w świadomości jako gotowe. Condillac zdecydował się na wzmocnienie empirycznego stanowiska swojego poprzednika - zjawiska psychiczne, choć nie są wrażeniami, dają się ostatecznie zredukować do wrażeń.

Julien Offray de La Mettrie (1709-1751)

La Mettrie był lekarzem, który obserwując samego siebie, doszedł do wniosku, że ludzkie żyde psychiczne wyrasta z wrażeń i jest rozwijane dzięki wychowaniu. Dusza, czyli umysł, jest ze swojej istoty zależna od organizacji cielesnej i jej naturalną historię trzeba badać za pomocą dokładnej obserwacji procesów fizjologicznych.

La Mettrie był agnostykiem, lecz skłaniał się ku ateizmowi. Uniezależniał moralność od religii, samemu pozostając członkiem kręgu libertynów.

Paul von Hol bach (1723-1789)

Wedle Holbacha ruch wynika w sposób konieczny z istoty materii. W ogóle zachowania rzeczy zależą od swoistych strukturowych atomów. W przyrodzie spotykamy zjawiska przyciągania i odpychania, które w przypadku ludzi nazywa się miłośaą i nienawiśaą. Każda rzecz dąży do zachowania swojego istnienia, co nie znaczy, że niemożliwa jest dla człowieka troska o dobro powszechne - ludzie są z natury istotami społecznymi. Holbach, pomimo swego materializmu i determinizmu, nie głosił życiowego egoizmu.

Porządek świata nie jest rezultatem boskiego planu, lecz natury rzeczy i ich immanentnych praw. Religijna hipoteza jest nie tylko niepotrzebna, ale i wroga szczęśdu człowieka i postępowi. Pozostaje wręcz instrumentem politycznej tyranii.