103112

przewrót kopernikariski

Poznanie nie może polegać po prostu na zgodności umysłu z jego przedmiotami - w takim wypadku umyst nie mógłby wykroczyć poza to, co dane, a więc nie mógłby stwierdzić żadnej konieczności. Kant wysuwa hipotezę, że to nie umysł dostosowuje się do swoich przedmiotów, ale przedmioty do umysłu, uważając ją przy tym za analogiczną do hipotezy Kopernika. Jeżeli na gruncie tej hipotezy można wyjaśnić poznanie a priori, to jest to argument na jej rzecz.

Przewrót kopernikariski nie prowadzi do poglądu głoszącego redukcję rzeczywistości do umysłu ludzkiego i jego pojęć. Możemy jednak poznawać rzeczy tylko w tej mierze, w jakiej podporządkowują się one określonym apriorycznym warunkom poznania, które mają swoją podstawę w podmiocie.

zmysłowość, intelekt, rozum

Istnieją dwa pnie ludzkiego poznania: zmysłowość i intelekt Intelekt może zająć się tylko tym, co uprzednio dostało się do świadomości za pośrednictwem zmysłów. Rzeczy same w sobie nigdy nie są nam dane - to, czym zajmuje się intelekt jest już syntezą materii i formy. Intelekt dalej syntetyzuje te dane, odwołując się do własnych nieempirycznych pojęć, czyli kategorii.

Są jednak także idee, które nie będąc wyabstrahowane z doświadczenia, zarazem nie mogą być zastosowane do danych zmysłowego oglądu. Wykraczają poza doświadczenie - takie są na przykład idee duszy i Boga. Powstają, gdyż umysł ludzki ma naturalną skłonność, by poszukiwać nieuwarunkowanych zasad jedności. Nieuwarunkowanej zasady jedności całego myślenia kategorialnego szuka w idei duszy jako podmiotu myślącego, a nieuwarunkowanych zasad jedności wszystkich przedmiotów doświadczenia szuka w idei Boga. Idee te nazywa .ideami transcendentalnymi' i umieszcza je w rozumie. Idee transcendentalne pełnią funkcję regulatywną, są idealnymi celami, które pobudzają umysł do wysiłku. Nie mogą być jednak źródłem teoretycznego poznania rzeczy, które im odpowiadają (dusza. Bóg, wszechświat).