skanuj0005 tif

20 Imperium retoryki

tości, ten nie może tak po prostu przeczyć ważności technik retorycznych, zmierzających do ustalenia wyższości jednej metafory nad drugą¹⁷: mógłby lekceważyć te techniki tylko przy założeniu, że istnieje jakaś intuicja, która narzuca jedyną wizję rzeczywistości, a w konsekwencji wyklucza wszystkie inne¹⁸.

Zmierzch retoryki pod koniec XVI wieku związany jest ze wzrostem znaczenia myśli mieszczańskiej, która uogólniała rolę oczywistości - zarówno oczywistości osobistej protestantyzmu, oczywistości racjonalistycznej kartezjanizmu, jak też oczywistości zmysłowej empiryzmu¹⁹.

Pogarda dla retoryki, zapomnienie teorii argumentacji, doprowadziły do negacji rozumu praktycznego, bowiem problemy związane z działaniem już to zostały sprowadzone do problemów poznania, czyli prawdy lub prawdopodobieństwa, już to uznano, iż nie należą one w ogóle do dziedziny rozumu.

Jednakże wszyscy, którzy wierzą w istnienie wyborów podległych rozumowi, poprzedzonych roztrząsaniami lub debatami, w których konfrontuje się różne rozwiązania, nie będą mogli obejść się, jeśli chcą uzyskać jasną świadomość używanych metod, bez teorii argumentacji w takiej postaci, jaką nadaje jej nowa retoryka.

Dla badacza świadomego roli, jaką odgrywają w naszych teoriach wybory definicji, modeli i analogii, oraz szerzej, wypracowanie adekwatnego i dostosowanego do pola naszych poszukiwań języka, nowa retoryka nie będzie ograniczać się do dziedziny praktycznej, lecz znajdzie się w samym centrum problematyki teoretycznej. W tym właśnie sensie można by powiązać ponownie rolę argumentacji z rozumem praktycznym, rolę, która uzyska fundamentalne znaczenie we wszystkich

¹⁷    Por. Ch. Perelman, Analogie et metaphore en science, poesie et philosophie w: Le chantp de 1'argumentation, Bruxelles 1970, s. 271-286.

¹⁸    Por. P. Ricoeur, La metaphore vive, Paris 1975, s. 310-321.

¹⁹    Por. Ch. Perelman, L Olbrechts-Tyteca, Logiąue et rhetoriąue, w tychże: Rhetoriąue et philosophie, Presses Universitaires de France 1952, s. 30. Por. także R. Barthes, L'ancienne rhetoriąue, s. 192.

dziedzinach, gdzie dostrzegamy rozum praktyczny w działaniu, nawet tam, gdzie chodzi o rozwiązywanie problemów teoretycznych. Chciałbym sprecyzować ten punkt, aby uniknąć wszelkich

nieporozumień w odniesieniu do mojego pojmowania zakresu .,20

argumentacji .

²⁰ na ten temat R. Blanche, Le raisonnement, Paris 1973, s. 230-231, także M. Villey, Nouvelle rhetoriąue et droit naturelle, „Logique et Analyse” 73, 1976 s. 4-10.