103573

po trzecie - zachowania jednostki, to jest czwarty subpoziom struktury roli indywidualnej, zwany odegraniem roli, są pierwotnie, „w ostatniej instancji" zależne od właściwości psychologicznych jednostki, od cech jej osobowości

Jednak często dochodzi do rozdźwięku pomiędzy tym. co czyni dana jednostka, a tym. kim jest. Działania, dzięki którym jednostka dokonuje rozłamu i wyraża jego ismienie. prowadzą do wtórnej, głębszej autonomii jednostki i do jej niezależności od struktur społecznych.

Scalenie jednostki z rolą społeczną

Autonomia nie musi koniecziue oznaczać oddzielenia, odseparowania się czy uiuezależnienia jednostki od nacisków i wymogów strukniralnych. Ludzie wykorzysmją role także jako środki samoidentyfikacji i samopotwierdzenia się (Ralph Turner). Gdy pojawia się bardzo głęboka harmonia między trzema elementami Struktury roli - strukturalnymi nakazami roli dyspozycjami psycłiicznymi i cechami osobowościowymi jednostki oraz jej koncepcją roli - dochodzi do scalenia jednostki z rolą, czego rezultatem jest odegranie roli całkowicie zgodne ze strukturalnymi nakazami i naciskami (jednostka osiąga autonomię).

Ralph H. Turner przytacza 11 różnych warunków, którzy spełiuenie sprzyja utożsamieniu przez członków danej grupy społecznej roli. jaką pełni dana jednostka, z nią samą, z jej jaźnią:

1.    Mało elastyczne powiązanie aktorów z poszczególnymi rolami co w praktyce oznacza ograniczone możliwości zmiany ról, odrzucenia jednych i przyjęcia innych.

2.    Możliwość wszechstronnego i całkowite odróżnienia danej roli od innych, możliwość wyraźnego zdefiniowania roli.

3.    Silna konfliktowość różnych ról jednostek.

4.    Wysokie i zgodne oceny skuteczności roli.

5.    Duży stopieii trudności odgrywaiua roli

6.    Duży stopieii spolaryzowania roli w kategoriach „korzystna-niekorzysnia”.

7.    Duży stopień spolaryzowania społecznej rangi roli.

8.    Duży stopień potencjalnej władzy przypisanej do roli.

9.    Duży stopień uznania społecznego wiązanego z rolą.

10.    Duży stopień identyfikacji członków grupy z osobą pełniącą daną rolę.

11.    Duży stopień zażyłości, intymności stosunków między daną jednostką i grupą społeczną.

10 warunków sprzyjających „lokowaniu" jaźni jednostki w danej roli:

1)    wysoka ocena roli

2)    możliwość adekwatnego wypełniania roli

3)    jednostki będą dążyć do umiejscowienia swych jaźni w rolach ocenianych najwyżej

4)    jednostki będą dążyć do umiejscowienia jaźni w rolach, które są równocześnie w stanie adekwatiue

spełniać

5)    jednostka umiejscawiając jaźń w danej roli. będzie się kierować ocenami szerszej społeczności

6)    wypełnianie danej roli przynosi wewnętrzne korzyści

7)    konieczność poświeceiua czasu i wysiłku w celu przypisania sobie danej roli i wyuczenia się jej odgrywania

8)    konieczność innych poświęceń w celu zdobycia danej roli

9)    konieczność publicznego odgrywaiua danej roli i konieczność jej objaśiuania i motywowania

10)    przedhiżające się napięcia w roli

Konstelacje i układy ról indywidualnych Zespoły ról społecznych

Role społeczne łączą się w pewny układy, konstelacje i Struktury. Zajmowanie pewnej pozycji społecznej w grupie powoduje pełnienie nie tylko roli społecznej wynikającej z tej pozycji, lecz również pełnienie szerszego zespołu ról. Wydaje się, iż dopiero pełnienie wielu różnych ról wynikających z zajmowania różnorodnych pozycji w wielu grupach powoduje, że człowiek zaczyna przeżywać dylematy i konflikty, charakterystyczne dla ismieiua różnorodnych sprzecznych nacisków. Jednostka nie pehu jednej roli społecznej, ale - w zależności od oczekiwali i nacisków poszczególnych partnerów - cały zespół odmian jednej i tej samej roli (przykład uczonego).

Strukturalne mechanizmy rozładowywania konfliktów i napięć w zespole ról Zespół ról stanowi substrukturę wewnętrznie sprzeczną, to jednak jest w stanie trwa i funkcjonować głównie z powodu istnienia mechanizmów stnikturabiych rozładowujących te napięcia, łagodzących konflikty i sprzeczności. Kiedy zaczynamy mówić o działaniu jednostek ludzkich w obrębie określonych struktur społecznych nie są to działania indywidualne. Ludzie zostają przypisaiu określonym kategoriom i elementom struktur społecznych, takim jak: pozycje, statusy czy role społeczne. Nierówna ważność statusów w zespole ról