104272

określił nazwą „wolność niezależności”. „Wolność niezależności” jest rodzajem wolności, która przysługuje osobie ludzkiej. Wolność ta charakteryzuje się brakiem przymusu zewnętrznego oraz tym, że osoba jest racją dostateczną wszystkich swych decyzji i działań. Ten rodzaj wolności przysługuje tylko tym bytom, które przekroczyły próg duchowości i które w związku z tym posiadają wolną wolę i czynią użytek ze swej wolnej woli.

Wolna wola jest w człowieku „władzą wyboru przekraczającą wszelką konieczność i wszelki determinizm”. Dzięki niej człowiek sam określa swoje czyny (jest ich racją dostateczną) i sam ponosi za nie odpowiedzialność.

Byty, które nie są osobami, np. minerały, rośliny i zwierzęta, nie są w swych działaniach niezależne, przynajmniej nie w tym stopniu co człowiek. Dla nich, czyli dla wszystkich bytów usytuowanych w hierarchii wszystkich istnień poniżej progu duchowości, Maritain utworzył określenie „wolność samorzutności”. Uważał, że wykazują one pewne oznaki wolności, ale jest to bardzo skromny zakres wolności, o wiele mniejszy niż „wolność niezależności”, charakteryzująca osobę ludzką. „Wolność samorzutności”, przysługująca bytom poniżej progu duchowości i nie posiadającym wolnej woli, jest możliwością działania na mocy wewnętrznej konieczności, której nie mogą zakłócić czynniki zewnętrzne. Zasadnicza różnica w stosunku do wolności osoby jest taka, że żaden z tych bytów nie może być racją dostateczną swych działań. Maritain pisał, że „istnieje wiele rodzajów i stopni wolności, od samorzutności elektronu, który ‘swobodnie’, czyli nie odchylając się ze swej drogi pod wpływem zderzenia z obcą cząstką, krąży wokół jądra, aż do samorzutności rosnącej ‘swobodnie’ trawy polnej i ‘swobodnie’ lecącego ptaka; te wszystkie byty podporządkowują się jedynie wewnętrznym koniecznościom swej natury. Kiedy wolność samorzutności przekracza próg świata duchowego i gdy jest samorzutnością natury duchowej, staje się we właściwym sensie tego słowa wolnością niezależności; dlatego też polega ona nie tylko na podporządkowaniu się skłonnościom natury, lecz na byciu czy stawaniu się racją dostateczną swych