104618

prawo natury (boże) i prawo państwowe. Pozycja praw stanowionych będzie analogiczna. Ta zależność nie opiera się wyłącznie na przeciwstawieniu, lecz na wytłumaczeniu sensu i istoty praw stanowionych, ich źródeł oraz interpretacji.

Chrzes'rijańska koncepcja człowieka i jej społeczno-polityczne uwarunkowania

Człowiek, i jego życia były w teorii wczesnego chrześcijaństwa uwarunkowane wolą Boga. Należało postępować zgodnie z nakazami i tylko tak. nie inaczej. Podstawowym postulatem Świętego Pawła Apostoła była ofiara. Nie chodziło już o całopalenie, o składanie darów. Najważniejszy był „dar serca" oraz życie hidzkie złożone w ofierze Bogu. Należy żyć tak. aby się to podobało Bogu. Życie ludzkie jest swoistą służbą Bogu.

Nikt nie powinien mieć o sobie wyższego mniemania, powinien sądzić o sobie trzeźwo - według miary. Ponieważ kidzie odgrywają różne role w świecie doczesnym, wszystkie dane są jednak przez Boga; mamy zatem różne łaski; dar proroctwa (oczywiście tylko nieliczni), dar upominania - dla karcenia, urząd diakona - do wykonywania odpowiednich czynności Kto jest przełożonym, niech działa z gorliwością, a kto pełni uczynki miłosierdzia, niech czyni to ochoczo. Paweł prosił, aby miłość ludzka była bez obłudy, lecz szczera i prawdziwa. By wierzący mieli wstręt do złego, a podążali za dobrem i byli sobie nawzajem życzliwi. W tej koncepcji ludzie wcale nie powinni być smutni i w kontemplacji boskiej, lecz mają weselić się nadzieją. Kiedy ktoś byłby uciskany. Paweł prosi o cierpliwość, a kto się modli tuech będzie wytrwały.

Szczególnie zaskakujące wydają się być postulaty odnoszące się do miłości względem nieprzyjaciół. Błogosławcie łych, którzy was prześladują! Błogosławcie, a nie złorzeczcie! Nikomu złem za złe nie odpłacajcie. Starajcie się dobrze czynić wobec wszystkich ludzi! Nastąpiło więc odejście od starotestamentowej formuły ..oko za oko. ząb za ząb". Sprawy sądzenia pozostawiono Bogu. bo tylko on jest do końca sprawiedliwy i wszystko widzi. tak. że nic nie da się przed nim ukryć. Jednocześnie Paweł woła. by ludzie nie gonili za wielkością, doczesnym zbytkiem, który jest kruchy i nietrwały. Należy gromadzić skarby u Boga. tam me ma przecież rdzy ani moli.

Święty Paweł prosił o wzajemną miłość: Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością. Ten. kto kieruje się miłością, jednocześnie wypełnia prawa, oraz inne przykazania boże. tym bardziej, że miłość nikomu nie wyrządza zła. Ma to być miłość oparta na wierze, miłość clirystusowa. przyobleczona w zbroję światła.

Jest to nowa. chociaż nie do końca, koncepcja postępowania. Można by powiedzieć, że nawiązywała ona do starogreckiej koncepcji arete. Jednak chrześcijanin ma głębsze motywacje do dobrego postępowania, ponieważ kienije nim wszechmogący Bóg. któremu on wierzy, a jednocześnie miłość i modlitwa, które z samej natury tworzą człowieka dobrym.

Stosunek dirześcijan do władzy.

Problem posłuszeństwa dirześcijan wobec władzy świeckiej jest nader złożony i doczekał się wielu interpretacji Podstawowym źródłem wiedzy na ten temat jest Nowy Testament. Oto podstawowe twierdzenie samego Girystusa: Królestwo moje nie jest z tego świata. Słowa te świadczą z pewnością tylko o jednym - Jezus jest królem, ale nie na tym świecie. Nie przesądzają jednocześnie stosunku do władzy świeckiej, co było długim procesem i kształtowało się przez setki lat. Jednocześnie w ewangelii próbowano się doszukać bądź uznania, bądź potępienia państw ziemskich przez Jezusa. Cytowana często historia grosza czynszowego z jej konkluzją: Oddajcie tedy co jest cesarskiego Cezarowi, a co bożego Bogu nie jest uznaniem władzy imperatora Rzymian. Tu Chrystus zachował powściągliwość, być może spowodowaną niezręczną sytuacją. Nie mógł bowiem jednoznacznie potępić cezara. lub też go poprzeć. Nie chciał siebie narażać, a tym bardziej swoich wierzących. Wobec polityki w ogóle zachowywał wyniosłą obojętność, bez aprobaty i bez potępienia form społecznych. Clirysms nie po to przyszedł na świat, by wpływać na stan doczesny, lecz po to. by zbawić wiernych na wieki.

Z drugiej strony ewangeliczna przypowieść o kuszeniu Clirystusa na górze przez diabła nie musi być jednoznacznie wykładana jako potępienie państw świeckich, które należałyby do szatana. Być może szatan, jak zwykle, kłamał. Wszak Jezus nie przyjął władzy świeckiej, niektórzy przecież mieli na to nadzieje, że przyszły mesjasz wybawi lud żydowski z niewoli - takie były zapatrywania zelotów. Nie przejął jej sam. a więc tym bardziej od szatana, który na pewno tej władzy nie posiadał. Sam zresztą wobec świeckiego zwierzdtnika. tetrarchy Galilei. Heroda Antypasa, Jezus - wedle relacji św. Łukasza - zajmował pogardliwą i obojętną postawę. A więc sprawa nie została jednoznacznie przesądzona.

Mimo to dirześcijanie przecież żyli na tym świecie. Nie było ono co prawda najważniejsze, bo troszczyli się bardziej o zbawienie, jednakże musieli się w określony sposób ustosunkować wobec władzy, szczególnie kiedy nadszedł czas prześladowali. Z tego okresu warto przytoczyć poglądy św. Pawła, który poświęcił temu część swych rozważali.

Jak twierdził Apostoł, wobec władzy należy być posłusznym. Każdy niech będzie poddany władzom, sprawięącym rządy nad innymi. Należy być posłusznym, ponieważ władza została dana od Boga. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. Jednocześnie postulat lojalizmu, bo jeżeli ktoś przeciwstawia się władzy, przeciwstawia się porządkowi bożemu. Poprzez złe postępowanie człowiek sprowadza na siebie potępienie. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się. bo nie na próżno [władza} nosi miecz. Jeżeli czynisz sprawiedliwie, nie musisz się obawiać. Władzy należy się jednak poddać nie ze względu na karę, lecz ze względu na sumienie.

Taki obywatel jest niewątpliwie bardziej uczciwy, czego domagał się Apostoł. Gtrześcijanin nie może zaniechać płacenia podatków, ponieważ sprzeciwiłby się władzy, czyli porządkowi bożemu, a jednocześnie ściągnąłby na siebie hańbę. Jednocześnie ci, którzy zajmują się zbieraniem podatków, z woli Boga mają swój urząd. To twierdzenie można niewątpliwie odnieść do innych urzędników, którym nakazane zostało pełnienie tego. co do nich należy. Chrześcijanin nie może anarchizować w państwie Oddajcie każdemu to, co mu się należy: komu podatek - podatek komu cło - cło, komu uległość -uległość, komu cześć - cześć.

Z taką tradycją powiązane są i inne teksty. Piotr bardzo stanowczo domagał się posłuszeństwa, a nawet czci dla władzy. Pojawił się niebawem jednak konflikt. Cesarz wymagał, by czczono go jak boga. a jednocześnie prześladował dirześcijan. między innymi za to. że oni odmówili mu tej boskości. Pojawiła się także idea państwa rzymskiego wstrzymującego katastrofę i służącego Bogu - katastrofa miała nadejść dopiero po upadku imperium rzymskiego. Jednak ład. który państwo gwarantuje

2