104817

Protrslanrki k<aiou Biblii

P. przyjmuje za kanoniczny tzw. kanon hebrajski Biblii, zawierający w Siarynt Testamencie o 7 ksiąg mniej niż Septuaginia, stanowiąca punkt odniesienia dla katolicyzmu i prawosławia (wspólny dla wszystkich tradycji jest natomiast kanon Nowego Testamentu).

Pfema i księtó tyiubolic mr ró/uy <łi »ymai prolrM.imkidi

W Niemczech przekł. M. Lutra (1534). we Francji — P. 01ivetanusa. w Anglii tzw. King James Versk>n (1611), w Polsce — Biblia brzeska (1563) czy Biblia gdańska (1632). Wydawane drukiem zbiory kazali (postylle) stanowiły obok Biblii i kancjonału podstawowy tekst lektury religijnej.

Kościoły luterańskie dopuszczają różnorodność w dziedzinie ustroju kość. i form nabożeństwa, przy wiązują natomiast duże znaczenie do manifestowania wspólnej wiary (luteranizm). Temu celowi shiżą księgi wyznaniowe (Konfesja Augsburska Apologia Konfesji Augsburskiej. Mały Katechizm i Duży Katechizm Lutra, Artykuły Sznudkaldzkie, Traktat o władzy i prymacie papieża, Formula ZgodyX które wraz z 3 starokośc. wyznaniami wiary (Apostolski skład wiary, Nicejsko-konstantynopolitaiish skład wiary i Atanazjański skład wiary) weszły 1580 w skład tzw. Księgi Zgody (Liber Concordiae). Rozwój hiteranizmu w świecie. zwł. w Azji i Afryce, sprawił że nie wszystkie księgi wyznaniowe (zw. też symbolicznymi) mogły tam znaleźć zastosowanie. Jedynie Konfesja Augsburska i Mały Katechizm Lutra cieszą się uznaniem wśród wszystkich Kościołów luterańskich.

W łonie Kościołów reformowanych powstało ok. 60 ksiąg wyznaniowych, lecz większość z nich miała zawsze charakter lokalny; przyjmuje się również możliwość weryfikacji treści zawartych w księgach wyznaniowych, gdyż wiele sformułowali powstało w określonej syniacji hist. i nie odpowiadają one mentalności ludzi współczesnych. Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP uznaje Katechizm heidelberski (1563) i Konfesję Sandomierską (1570). która nie jest dziełem oryginalnym, lecz adaptacją do poi. warunków II Kotifesji Helweckiej Bullingera.

Anglikańskie księgi są już w rozdziale oanglikanizmie.

Stosunek do sakramentów

Niemal w całym p. praktykuje się 2 sakramenty; chrzest i Wieczerzę Pańską, których interpretacja stała się jedną z podstawowych przyczyn różnicowania się p. Tradycyjne Kościoły ewangelickie zachowały chrzest dzieci. Wywodzące się od anabaptystów Kościoły mennonitów. baptystów i icli duchowych sukcesorów uznają natomiast tylko praktykę drrztu dorosłych (tzw. dirzest wiary). Doceniając wagę decyzji dojrzałego człowieka odnośnie wiary, łączą ten akt z interpretacją chrztu jako zewn. znaku zawarcia przymierza z Bogiem. Niemało sporów w łonie p. wywoływała też interpretacja Wieczerzy Pańskiej (Eucharystia). Luteranie uznawali realną obecność Clirystusa w dilebie i winie (katol. koncepcję transsubstancjacji zastąpili jednak nauką o konsubstancjacji. odrzucając kult elementów eucharystycznych, np. hostii czy komunikantów), zaś zwolennicy U. Zwingliego uznali sakrament jedynie za pamiątkę Ostatniej Wieczerzy, którą chrześcijanie sprawują na znak przynależności do wspólnoty uczniów Girystusa. Nurt reformowany, którego zasady wiary ustalił J. Kalwin, uznał pneumatologiczny i symbol, charakter komunii świętej, która jest sprawowana w duchu — przyjęcie ciała Girystusa nie dokonuje się fizycznie, ale w wierze. Niezależnie od zróżnicowania teol. w Kościołach protest, sakrament Wieczerzy Pańskiej przyjmuje się powszeclmie pod 2 postaciami. Odrzucając pozostałe sakramenty (w imię zasady, że sakramenty to czynności ustanowione przez Jezusa Chrystusa), p. uznaje, że wynikają one jedynie z praktyki życia Kościoła. W tym sensie pewne praktyki rei. mogą być ważne dla wspólnoty, aczkolwiek nie powinny mieć charaktem sakramentalnego. Dlatego niektóre Kościoły protest, (przede wszystkim luterańskie i reformowane) zachowują np. odpowiednik bierzmowania, konfirmację, tyle że nie nadają jej sankcji sakramentalnej — konfirmacja nie jest uzupełnieniem chrztu, lecz staje się obrzędem potwierdzenia chrześc. dojrzałości. Zamiast spowiedzi indywidualnej przed duchownym w p. praktykuje się spowiedź powszednią oraz rozmowę duszpasterską. Mimo że małżeństwo jest traktowane w kategoriach porządku doczesnego jako instymcja spoŁ (nie ma rangi sakramenm), podkreśla się znaczenie Bożego błogosławieństwa i odpowiedzialności małżonków przed Bogiem. W sytuacjach rozpadu małżeństwa Kościoły protest, na ogół dopuszczają możliwość zawarcia kolejnego związku. Odrzucenie sakramentalnego znaczenia kapłaństwa wiązało się z jedną z najbardziej doniosłych reform życia reL dokonanych przez p., a mianowicie uznania jednostkowej odpowiedziahiości i takiej samej godności wszystkich ludzi przed Bogiem. Konsekwencją była idea powszechnego kapłaństwa wszystkich wiernych. Dowartościowując odpowiedzialność rei. każdego wyznawcy. Kościoły protest, rozwinęły własną teologię urzędu kość. (rozumienia posługi duchownego) — zwiastowanie i sprawowanie sakramentów wymaga bowiem odpowiedniego przygotowania i powołania przez Kościół. Obrzęd wprowadzenia duchownych w urząd jest na ogół zwany ordynacją. Najważniejszymi świętami w p. są Wielki Piątek. Zmartwychwstanie Pańskie, Boże Narodzenie i Zesłanie Ducha Świętego. P. w7łonił