105951

9.2. O wytworach

Sens i znaczenie wytworu zew nętrznego (materialnego)

Sens wy tworu kultury to jego cel i przeznaczenie. Nierozpoznanie sensu zdarza się, jednak człowiek kulturalny się stara go odnaleźć, tylko barbarzyńca od razu napali w piecu książkami. Nawroczyński nie pisze o„nadrozpoznaiuu" - kiedy to np. dizwi od kurnika są brane przez archeologa za ołtarz. Spoistość wytworu:

Cechą wytworów jest spoistość, czyli otganizacja wokół wartości (natura też jest spoista, ale inaczej, ponieważ nie organizuje się wokół wartości, a zatem nie ma „sensu” jako znaczenia i przeznaczenia). Spoistość i sens rosną równolegle.

9.3. Procesy duchowe

Składniki procesów:

To czynności i wytwory, ściśle splecione i przenikające się. Wytwory są zarówno wewnętrzne (podmiotowe, subiektywne) i zewnętrzne - umysł konstruktora i lokomotywa. Jedynie martwe kultury składają się wyłącznie z wytworów, natomiast żywa jest procesem i składa się także z czynności. Zatem lepiej mówić o niej: życie duchowe.

Kultura to jedność w wielości -3 procesy splecione w jeden:

1.    proces wnikającego używania (rozumienia);

2.    kształtowania się;

3.    tworzenia.

1.    Wnikające używanie:

By kultura była żywa. należy jej używać (zgodnie z przeznaczeniem - sensem!): językiem mówić, w garnkach gotować... Nie ożywią jej więc archeolodzy, ich interpretacja nie jest wnikającym używaniem.

Interpretacja

Wygląda to tak, jak gdyby utrwalony wytwór, oddzieliwszy się od autora, zaczynał żyć własnym życiem. Złudzenie to wywołane jest przez tę okoliczność, że wytwór utrwalony, będący wyrazem przeżyć autora, jest zasze tylko częściową prcyczyną przeżyć odbiorców. Inne częściowe ptzyczyny odtworzenia są poza nim i mogą ulegać zmianom.

2.    Kształtowanie się

Czyli wewnętrzne wzrastanie w kontakcie z kulturą zewnętrzną. Coś zewnętrznego staje się moje, zaczyna „mieszkać we mnie”. Taki proces można nazwać „introcepcją” (termin Williama Stenia). Obcowanie z kulturą to zatem aktywna introcepcją sensu. Krystalizowanie własnej struktury osobowej na strukturze zewnętrznej, kulturowej.

3.    Twórczość

Stwotzyć nowy układ to za mało, by być twórczym - np. kalejdoskop nie jest twórczy. Należy selekcjonować układy wg wartości. Dwa rodzaje twórczości:

a.    Wytwarzanie wg gotowego wzoni - ulepszanie materiałów i metod produkcji.

b.    Tworzenie wg formującego się ideału - własnego i rozwijającego się.

Twórczość prawdziwa to wolność: zdeterminowanie działań wyłącznie ptzez własną osobowość. Znowu, podobnie jak sumienie, twórczość rozumiana jest szeroka moralna, poznawcza, estetyczna. Jednak moralna ma pierwszeństwo, ponieważ każda twórczość wymaga wysiłku, poświęcenia, samodzielności - oddania się w służbę wartości.

Moment twórczości obecny jest także we wnikającym używaniu, czyli rozumieniu i interpretacji.