101554

. Prawa kardynalne - ich charakter, redakcje i zakres regulacji

Prawa kardynalne są to ustawy przeforsowane w latach 1767-1768 w Warszawie na sejmie, zwanym „Repninowskim”, obejmowały podstawowe zasady ustroju demokracji szlacheckiej, gwarantujące szlachcie: wolną elekcję, utrzymanie liberum veto na sejmach, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą (nem i nem captivabimus), przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad chłopstwem. Gwarantowane przez Katarzynę II. Nawiązywały one duchem do artykułów Henrykowskich i również miały clrarakter ustawy zasadniczej. Prawa te nie miały możliwości się zmienić -były stałe. Zapewniały one utrzymanie dawnego porządku rzeczy, na co przystała koalicja magnatów r "zwolenników polityki państw ościennych". Dzięki temu prawa uzyskały w 1768 roku gwarancję ze strony Rosji, zaś w 1775 roku wszystkich tr zech mocarstw ościennych (Prusy, Austria i Rosja). W wyniku takiego przebiegu sprawy sąsiedzi Polski zdobyli możliwość wywierania wpływu na jej politykę wewnętrzną. Zostały uchylone przez Sejm Wielki, aby znowu być przywrócone w 1793 przez sejm rozbiorowy.

Mianem tym również określa się zbiór podstawowych zasad ustrojowych sformułowanych już w wieku XVII. Ich przestr zeganie gwarantowało utrzymanie słynnej "złotej wolności".

Sejm z 1768 uchwalił następujące prawa kardynalne i sprawy zaliczające się do Materiae status, a więc możliwe do uchwalenia bądź zmiany jedynie przy jednogłośnym or zeczeniu sejmu:

Prawa kardynalne (niezmienne)

Zasada wolnej elekcji Zasada Liberum veto

Zasada Neminem Captivabimus - nietykalności osobistej szlachty

Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi (zawiązywania konfederacji i rokoszu)

Wyłączne prawo dla szlachty do piastowania urzędów i posiadania ziemi

Niemal nieograniczona władza dziedziców rrad chłopami (oprócz możliwości karania

śmiercią)

Unia z Litwą

Utrzymanie przywilejów Prus Królewskich Równouprawnienie dysydentów (protestantów i prawosławnych)

Materiae status

Zmienianie i podnoszenie podatków Powiększanie wojska

Zawieranie przymierzy i umów handlowych Wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju Sprawy monetarne

Zmiany sposobu sejmowania i sejmikowania Zwoływanie pospolitego ruszenia Zmiany i tworzenie nowych urzędów