101783

Prawa kardynalne są to ustawy przeforsowane w latach 1767-1768 w Warszawie na sejmie, zwanym „Repninowskim”, obejmowały podstawowe zasady ustroju demokracji szlacheckiej, gwarantujące szlachcie: wolną elekcję, utrzymanie liberum veto na sejmach, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą (neminem captivabimus), przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad cliłopstwem. Gwarantowane przez Katarzynę II. Nawiązywały one duchem do artykułów henrykowskich i również miały charakter ustawy zasadniczej. Prawa te nie miały możliwości się zmienić -były stałe. Zapewniały one utrzymanie dawnego porządku rzeczy, na co przystała koalicja magnatów i "zwolenników polityki państw ościennych". Dzięki temu prawa uzyskały w 1768 roku gwarancję ze strony Rosji, zaś w 1775 roku wszystkich trzech mocarstw ościennych (Prusy, Austria i Rosja). W wyniku takiego przebiegu sprawy sąsiedzi Polski zdobyii możliwość wywierania wpływu na jej politykę wewnętrzną. Zostały uchylone przez Sejm Wielki, aby znowu być przywrócone w 1793 przez Sejm grodzieński. Mianem tym również określa się zbiór podstawowych zasad ustrojowych sformułowanych już w wieku XVII. Ich przestrzeganie gwarantowało utrzymanie słynnej "złotej wolności". Sejm z 1768 uchwalił następujące prawa kardynalne i sprawy zaliczające się do Materiae status, a więc możliwe do uchwalenia bądź zmiany jedynie przy jednogłośnym orzeczeniu sejmu:

Prawa kardynalne f niezmienne!

•    Zasada wolnej elekcji

•    Zasada Liberum veto

•    Zasada Neminem Captivabimus - nietykalności osobistej szlachty

•    Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi (zawiązywania konfederacji i rokoszu)

•    Wyłączne prawo dla szlachty do piastowania urzędów i posiadania ziemi

•    Niemal nieograniczona władza dziedziców nad chłopami (oprócz możliwości karania śmiercią)

•    Unia z Litwą

•    U trzymanie przywilejów Prus Królewskich

•    Równouprawnienie dysydentów (protestantów i prawosławnych)

Materiae status

•    Zmienianie i podnoszenie podatków

•    Powiększanie wojska

•    Zawieranie przymierzy i umów handlowych

•    Wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju

•    Sprawy monetarne

•    Zmiany sposobu sejmowania i sejmikowania

•    Zwoływanie pospolitego ruszenia

•    Zmiany i tworzenie nowych urzędów