77644

Prawa kardynalne - ich charakter, redakcje i zakres regulacji

Prawa kardynalne są to ustawy przeforsowane w latach 1767-1768 w Warszawie na sejmie, zwanym „Repninowskinr”, obejmowały podstawowe zasady ustroju demokracji szlacheckiej, gwarantujące szlachcie: wolną elekcję, utizyinanie liberum velo na sejmach, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą (neminem captirabimus), przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad chłopstwem Gwarantowane przez Katarzynę II. Nawiązywały one duchem do artykułów' Henrykow'skich i również miały charakter ustawy zasadniczej. Prawa te nie miały możliwości się zmienić -były stale. Zapewniały one utrzymanie dawnego porządku rzeczy, na co przystała koalicja magnatów i "zwolenników polityki państw ościennych”. Dzięki temu prawa uzyskały w 1768 roku gwarancję ze strony Rosji, zaś w 1775 roku wszystkich trzech mocarstw ościennych (Prusy, Austria i Rosja). W wyiriku takiego przebiegu sprawy sąsiedzi Polski zdobyli możliwość wywierania wpływu na jej politykę wewnętrzną Zostały uchylone przez Sejm Wielki, aby znowu być przywrócone w 1793 przez sejm rozbiorowy.

Mianem tym również określa się zbiór podstawowych zasad ustrojowych sformułowanych już w wieku XVII. Ich przestrzeganie gwarantowało utrzymanie słynnej "złotej wolności”.

Sejm z 1768 uchwalił następujące praw^ra kardynalne i sprawy zaliczające się do Materiae status, a więc możliw'e do uchwalenia bądź zmiany jedynie przy jednogłośnym orzeczeniu sejmu:

Prawa kardynalne (niezmienne):

Zasada wolnej elekcji Zasada Liberum vcto

Zasada Neminem Captivabimus - nietykalności osobistej szlachty

Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi (zawiązywania konfederacji i rokoszu)

Wyłączne prawo dla szlachty do piastowania urzędów i posiadania ziemi

Niemal nieograniczona władza dziedziców' nad chłopami (oprócz możliwości karania

śmiercią)

Unia z Litwą

Utrzymanie przywilejów Prus Królewskich Równouprawnienie dysydentów (protestantów i prawosławnych)

Materiae status :

Zmienianie i podnoszenie podatków'

Powiększanie wojska

Zawieranie przymierzy i runów handlowych Wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju Sprawy monetarne

Zmiany sposobu sejmowania i sejmikowania Zwoływanie pospolitego ruszenia Zmiany i tworzenie nowych urzędów'