107586

To, czy finansować masowe szkolnictwo publiczne czy nie, to istotne zagadnienie ekonomiczne, a jednocześnie bardzo drażliwy społeczny problem. Co pewien czas, zwłaszcza w okresach prac nad projektem zmiany ustawy o szkolnictwie wyższym, wyborów czy prac nad budżetem państwa, jest ona tematem dyskusji środowiska akademickiego, ekspertów i polityków.

Konstytucja RP mówi, że nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna (art. 70, ust. 2). Państwowe szkoły wyższe, w których studiuje obecnie ponad 1,3 miliona studentów, są szkołami publicznymi, a więc nauka w nich, z założenia, powinna być bezpłatna. Tak też jest w przypadku studiów dziennych, na których studiuje 57% studentów. Pozostałe formy studiów, tj. zaoczne, wieczorowe i eksternistyczne są już prowadzone w uczelniach państwowych odpłatnie. Studiuje na nich 43% ogółu studentów tych uczelni. Z kolei w uczelniach niepaństwowych na studiach odpłatnych kształci się już prawie 550 tys. osób. Środki uzyskane z czesnego za studia zaoczne i wieczorowe są istotną pozycją w budżecie uczelni państwowych (w 2003 r. stanowiły one 24,6% ogółu przychodów z działalności dydaktycznej). Pobierając czesne, wykorzystuje się zapis Konstytucji mówiący, że ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością (art. 70. ust. 2, drugie zdanie). Właśnie ustawa z dnia 12 września 1990 roku o szkolnictwie wyższym umożliwiła uczelniom pobieranie opłat za zajęcia dydaktyczne, z wyłączeniem zajęć na studiach dziennych w uczelniach państwowych, chyba że są powtarzane z powodu niezadowalających wyników w nauce (art. 23, ust. 2, pkt 2).

Wdarto nadmienić, że w większości krajów zachodnich studia wyższe są odpłatne, a w niektórych z nich zamierza się nawet zwiększyć te opłaty (np. we Francji i Anglii). O wprowadzeniu opłat za studia dyskutuje się w Niemczech i Finlandii, natomiast nadal bezpłatne pozostają studia m.ia w Danii, Grecji, Norwegii i Szwecji.

O kilku projektach wprowadzenia odpłatności za studia w yższe w Polsce

Na ogólnopolskiej konferencji zatytułowanej Współpłatność za studia a Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, którą w dniach 6-7 marca 1998 r. zorganizował Instytut Spraw Publicznych w Serocku k. Warszawy, uczestniczyli parlamentarzyści, przedstawiciele ministerstw, rektorzy szkół wyższych oraz przedstawiciele organizacji zainteresowanych tematyką obrad, eksperci, studenci i dziennikarze. Z opublikowanych materiałów wynika, że