Top 82 bmp

danemu, czy nie można ich zastosować — by tak rzec — ze znakiem ujemnym?). Oto przykład, klarujący to zalecenie.Przy wielkich szybkościach niebezpiecznie maleje przyczepność samochodu do podłoża. Istnieje nagrodzony projekt zwiększenia jej przez wyprofilowanie spodu karoserii pod maską, tak, by stworzyć efekt aerodynamiczny odwróconego skrzydła lotniczego, kierującego siłę parcia w dół, a nie jak w samolocie — w górę.

Krok V: Wykorzystać pierwowzory dostarczane przez przyrodę (odpowiedzieć na pytanie: Jak ‘przyroda rozwiązuje zadania mniej lub bardziej podobne do naszego?).

Heurystyka pierwszego kroku stadium operacyjnego

Analiza nieprzebranej mnogości wynalazków i usprawnień pozwala wyodrębnić wiele typowych i efektywnych przekształceń obiektu technicznego, stanowiących jak gdyby arsenał wytycznych dla myśli wynalazcy. Typowość i powtarzalność tych przekształceń nie wyklucza możliwości uzyskiwania dzięki nim nowych, pożądanych efektów. Altszuler ujmuje omawiane przekształcenia w 7 grup:

1.    Powiększenie lub pomniejszenie (np. zmiana rozmiarów, zmiana liczby elementów działających równocześnie).

2.    Zmiana warunków pracy obiektu.

3.    Podział obiektu,

4.    Połączenie (kilku jednakowych lub różnych obiektów, cech w jedną całość, kompozycję).

5.    Kompensacja. Polega ona na zniesieniu niepożądanego efektu przez zastosowanie równoważących go działali i urządzeń¹.

6.    Postąpienie „na odwrót” (w stosunku do rozwiązań stosowanych jako oczywiste lub dawno przyjęte).

7.    „Dynamizacja”, pojmowana jako celowa zmiana właściwości przedmiotu (w tym także — kształtu lub stanu skupienia) w toku jego funkcjonowania. Wchodzi tu w grę np. odrzucanie w locie członów rakiety, które spełniły już swe zadanie, używanie gibkich konstrukcji (nad-

muchiwane garaże, hale), zamrażanie kołków gumowych, by można je wbijać w przedziurawione opony bezdętkowe, stosowanie naboi armatnich z łuskami, które ulegają, spaleniu przy wystrzale i nie sprawiają tradycyjnych kłopotów.

Dla ułatwienia przebiegu poszukiwania rozwiązań autor poleca posługiwanie się na tym etapie stadium operacyjnego specjalną tablicą typowych sposobów pokonywania typowych trudności technicznych. Przytaczamy niżej jej schemat, pomijając jednak, z braku miejsca, podane w jego kratkach zasady szczegółowe oraz ilustracje rysunkowe (wypełniają one 40 spośród 70 kratek tablicy, która w oryginale ma wymiary przekraczające możliwość reprodukowania jej tu w całości).

Podstawowe sposoby pokonywania sprzeczności (trudności) technicznych wg Altszulcra

Typy trudności do pokonania^1		Typowe przekształcenie obiektu^2
		zmiany ilościowe zmiany warunków pracy obiektu		podział obiektu	•Si S N U 'o O.	c3 tt! a o. 3 0 ■	-o ‘G^1 sm a * -a'2 "8 ^0 T3 « rt « C w t N T3 O
A	Nie wolno zwiększyć wagi obiektu				4
B	Nie wolno zwiększyć długości obiektu		i
C	Nie wolno zwiększyć powierzchni obiektu
0	Nie wolno zwiększyć objętości
E Nie wolno zmienić kształtu
l^1 C	Nie dopuścić do strat mocy, energii, materiałów
	Nie wolno zmniejszyć niezawodności							—
II	Nie wolno zmniejszyć wydajności
t	Połączenie przeciwstawnych wymagań co do warunków pracy obiektu
J Powstanie szkodliwych czynników, np. szkodliwych sił					67

^l, ^a Te nagłówki pozwoliliśmy sobie dodać dla wygody czytelnika.

169

1

Oto przykład wynalazku opartego na tej zasadzie, dotyczący kompensacji ciężaru górniczej lokomotywy elektrycznej. Aby zwiększyć siłę jej ciągu, zależną od tarcia między kołami a szynami, należałoby zwiększyć dotychczasową wagę lokomotywy, co jednak oznacza wzrost „martwego" ciężaru. Pracownicy leningrodzkiego instytutu górnictwa pokonali tę sprzeczność kompensując brakujący ciężar przez wmontowanie w koła napędowe lokomotywy silnych elektromagnesów, zwiększających przyczepność do szyn. Autor podaje, że zwiększyło to 1,5 raza wydajność tych lokomotyw.

16S