107898

dwuwarstwy. które eliminują otwarte krawędzie (są to pęcherzyki = liposomy lub płaskie dwuwarstwy rozdzielające przedziały wodne).

Takie pęcherzyki można stworzyć w laboratorium: błona pod wpływem detergentów lub ultradźwięków dezintegruje i tworzy małe pęcherzyki, a następnie rozpada się na fosfolipidy i białka. Po usunięciu białek błona przyjmuje kształt pęcherzyka.

Fosfolipidy:

Fosfolipidy to cząsteczki zbudowane z 2 kwasów tłuszczowych (długie, hydrofobowe łańcuchy, nasycone - proste lub nienasycone - mające sztywne "kolanka"), glicerolu (który wraz z kwasami z resztami kwasów tłuszczowych tworzy fosfatydyl) oraz różnych hydrofilowych cząsteczek. Wyróżniamy:

O fosfatydyloserynę O fosfatydylocholinę O fosfatydyloinozytol O fosfatydyloetanoloaminę

W skład błony wchodzi także np. sfingozyna (z choliną), która łatwo łączy się z węglowodanami tworząc glikolipidy (grupy cukrowe uzyskuje wewnątrz aparatu Golgiego. a więc znajdują się one na powierzchni pozacytozolowej; po przeniesieniu do błony komórkowej trafiają na zewnątrz komórki tworząc glikokaliks. który chroni komórki i bierze udział w ich rozpoznawaniu). Glikolipidy są czynnikiem określającym grupy krwi! A i B różnią się ostatnim cukrowcem. 0 - brak ostatniego cukrowca.

Płynność błony zależy między innymi od stopnia nasycenia jej kwasów tłuszczowych. Im więcej jest nienasyconych, tym jest bardziej płynna, gdyż wiązanie podwójne jest sztywne - łańcuch zagina się i zajmuje więcej miejsca. U zwierząt występuje też cholesterol - krótkie, sztywne cząsteczki, które wypełniają wolne miejsca pomiędzy łańcuchami i usztywniają błony. Błona jest sztywniejsza w niskich temperaturach.

Błona ma strukturę płynnej mozaiki - jej elementy przemieszczają się swobodnie w obrębie jednej warstwy. Np. po fuzji dwóch komórek, których białka zostały wyznakowane znacznikami fluorescencyjnymi, na początku łatwo rozróżnić połówki, ale już p 30 minutach błona stanowi jednorodna mieszaninę.

Total phospholip d

Sphingomyelin

Ptiocphatidylcholi ne

1

Ejcopiaunk

leadet

Pho*ph»tidyi*thano lamin# Phoaphatidylsafine

ni

“w-----

Błony są asymetryczne - mają listek cytozolowy i pozacytozolowy. które zachowują orientację wobec cytoplazmy. Fosfolipidy bardzo rzadko samoistnie przeskakują z jednego listka na drugi (tzw. ruchy flip-flop). Istnieje jednak enzym flipaza, która "wsysa" fosfolipidy i wypuszcza je po drugiej stronie błony. Pomimo tego skład listków bardzo się różni - w pozacytozolowym przeważa sfingomielina i fosfatydylocholina. w cytozolowym fosfatydyloseryna i fosfatydyloetanoloamina

Cytoplaamic

Innflct

Synteza fosfolipidów:

W błonie znajdują się kwasy tłuszczowe. Zaktywowany przez koenzym A kw. tłuszczowy (acylo-CoA) może połączyć się z 3-fosfoglicerolem (reakcję tę katalizuje acylotransferaza - CoA odpada, powstaje kwas fosfatydylowy. tkwiący łańcuchem w błonie). Reakcja powtarza się (do tego potrzebna druga cząsteczka zaktywowanego kwasu tłuszczowego).

Powstaje 1.2-diacylo-3-fosfogliceroł, enzym fosfataza odłącza fosforan. 1.2-diacyloglicerol reaguje z CDP-choliną (lub CDP-inozytolem itp.), powstaje fosfatydylocholina. odłącza się CMP.