110011

powstania dzieli się je na pożary: wywołane otwartym płomieniem, wadliwym działaniem urządzeń elektrycznych lub mechanicznych, wybuchami gazów lub pyłu węglowego oraz wadliwym wykonywaniem robót strzelniczych.

Pożary egzogeniczne mogą powstać w każdej kopalni i w zasadzie w każdym jej miejscu. Zazwyczaj pojawiają się niespodziewanie, bez dłużej trwających oznak ostrzegawczych. Pożaiy te rozwijają się gwałtownie, z wydzielaniem dużych ilości dymów, powodując wypalenie się obudowy wyrobisk górniczych, co jest przyczyną powstania zawałów utiudniających dostęp do ogniska pożaru.

Niespodziewane powstanie pożanj egzogenicznego oraz gwałtowny jego rozwój może zaskoczyć załogę dołową. Liczba wypadków z ludźmi, w tym katastrof górniczych, w przypadku pożarów egzogenicznych jest na ogół większa niż w czasie pożarów endogenicznych.

Pożary endogeniczne należą do najczęstszych pożarów w kopalni węgla kamiennego, co wiąże się z łatwą palnością węgla oraz z jego skłonnością do samozapalenia.

Pożary endogeniczne powstają również w innych kopalniach, eksploatujących złoża kopalin palnych, bądź też gdy w określonych miejscach kopalń eksploatujących złoża niepalne zostały nagromadzone materiały skłonne do samozapalenia.

W czasie pożanj podziemnego w powietrzu kopalnianym pojawiają się gazy nie występujące w powietrzu atmosferycznym. Gazami tymi są: tlenek węgla, metan, wodór oraz tzw. węglowodory alifatyczne (aromatyczne). W czasie pożaru wytwarza się również znaczna ilość dwutlenku węgla. Podczas pożaru w kopalniach węgla zawierających piryt może też powstać dwutlenek siarki.

Do normalnego funkcjonowania organizmu ludzkiego, stężenie tlenu w powietrzu kopalnianym nie powinno być mniejsze od 19% (objętościowo). W powietrzu o zawartości tlenu 13% nie można już wykonywać najlżejszej pracy i istnieje poważne niebezpieczeństwo śmierci w skutek uduszenia.

W czasie pożarów podziemnych może dojść do niebezpiecznego zmniejszenia tlenu w powietrzu kopalnianym. Tlen bowiem zostaje podczas procesu palenia częściowo zużyty, przy czym, jak wiadomo, wydziela się dwutlenek węgla i tlenek węgla.

Dwutlenek węgla przy małych koncentracjach jest nieszkodliwy dla zdrowia.

W większych stężeniach (powyżej 1 %) przyspiesza oddychanie, powyżej natomiast 8% zwykłe powoduje utratę przytomności, a nawet śmierć.

Najgroźniejszym dla zdrowia ludzkiego składnikiem gazów pożarowych jest tlenek węgla. Trujące działanie tlenku węgla polega na tym, że wiąże się on intensywnie z hemoglobiną, która normalnie łączy się nietrwale z tlenem rozprowadzając go po organizmie. Tlenek węgla natomiast łączy się stosunkowo trwale z hemoglobiną i uniemożliwia krwi przenoszenie tlenu.

Jako niebezpieczne dla zdrowia i żyda ludzkiego jest uważane stężenie tlenku węgla w powietrzu wynoszące 0,02%. Przy stężeniu tlenku węgla 0,15% do 0,2% po jednej godzinie następuje ciężkie zatrucie, przy 0,5% CO śmierć następuje po 20 * 30 minutach. W przypadku stężenia CO wynoszącego 1 % śmierć następuje po kilku oddechach.

Polskie przepisy górnicze zezwalają na normalną pracę przy stężeniach CO do 0,0026%.

W czasie pożarów rud siarczkowych w gazach pożarowych mogą wystąpić znaczne stężenia dwutlenku siarki (8°2)' Gaz ten przy zetknięciu z błonami śluzowymi dróg oddechowych przechodzi w kwas siarkowy, który niszczy tkankę. Przy stężeniu 0,05% jest niebezpieczny dla żyda nawet przy krótkotrwałym oddziaływaniu. Dopuszczalne stężenie 8°2 w powietrzu kopalnianym wynosi 0,00075%.

W czasie pożaru rud siarczkowych może również wydzielić się siarkowodór (H28). Gaz ten przedostaje się do krwi, działa na układ nerwowy i wywołuje ogólne zatrucie, wskutek którego może nastąpić paraliż ośrodka oddechowego. Dopuszczalne stężenie H2S w powietrzu kopalnianym wynosi 0,0007%, a przy stężeniu 0,08-0,1% żydu człowieka grozi poważne niebezpieczeństwo. Proces samozagrzewania i samozapalenia węgla może mieć miejsce wówczas, gdy równocześnie występują:

-    rozdrobniony węgiel skłonny do niskotemperaturowego utleniania,

-    dopływ powietrza do nagromadzonego węgla,

-    akumulacja depła wydzielającego się w czasie reakcji utleniania węgla.

Pierwszy z wymienionych czynników jest związany z właściwośdami substancji węglowej, dwa pozostałe zależą od warunków górniczo-geologicznych, zwłaszcza od stosowanego systemu eksploatacji, sposobu przewietrzania kopalni, frontu eksploatacyjnego itp. Pożar endogeniczny może powstać nawet w pokładzie o małej skłonności do samozapalenia przy stosowaniu nieodpowiedniego systemu eksploatacji lub niewłaściwego przewietrzania wyrobisk górniczych.

W czasie formowania ognisk pożarów endogenicznych, na ogół wcześniej pojawiają się oznaki