110586

Dyrekcja Biletów Skarbowych z 1794 roku

Schyłek epoki przedrozbiorowej przyniósł pierwsze polskie doświadczenia w zakresie emisji pieniądza papierowego. Dyrekcja Biletów Skarbowych z czasów powstania kościuszkowskiego w 1794 roku była najstarszą polską instytucją emisyjną. W Polsce obserwowane były uważnie doświadczenia monetarne rewolucji francuskiej. Wyjątkowe wydatki związane z potrzebami powstania kościuszkowskiego nie dawały się pokryć przy użyciu tradycyjnych metod. Nie bez znaczenia były również osobiste doświadczenia Tadeusza Kościuszki z czasów amerykańskiej wojny o niepodległość. Naczelnik mógł tam obserwować praktyczne funkcjonowanie pieniądza papierowego jako instrumentu rewolucji.

Uniwersał Kościuszki z 10 maja 1794 roku, powołujący do życia Radę Najwyższą Narodową (RNN), wśród kompetencji jej Wydziału Skarbowego, na czele którego stanął Hugo Kołataj, wymieniał „dozór administracji papierów narodowych". 8 czerwca 1794 roku RNN podjęła uchwałę o biletach skarbowych. Bilety miłaty mieć przymusowy kurs związany z walutą kruszcową. Nie były oprocentowane. Zabezpieczenie stanowiły dobra narodowe. Nie wolno było odmawiać ich przyjęcia - odmawiającemu groziła za to grzywna. Za pierwszym razem konfiskowano 10 procent, za drugim - 20 procent, za trzecim -100 procent spornej kwoty. Równocześnie jednak zobowiązania wobec skarbu państwa można było regulować biletami zaledwie w 50 procent, resztę należało wpłacać w pieniądzu kruszcowym. Okazało się to błędem, który bardzo zaważył na nieufności, z jaką społeczeństwo odniosło się do biletów. Decyzja ta, podyktowana doraźnymi potrzebami skarbu, odbierała bowiem biletom podstawowy atrybut prawnych środków płatniczych - nieograniczoną moc zwalniania ze zobowiązań. ¹

W. Morawski: Historia Bankowości w Polsce; Gazeta Bankowa 18.04.2000r.