110807

Wymagał, aby znajdujący się pod jego rozkazami mężczyźni utrzymywali swój rynsztunek w należytym stanie. Wodza otaczała dmżyna, rekrutująca się z młodycli wojowników, żądnych hipów i sławy. Drużynnik składał swojemu wodzowi przysięgę wierności, której złamanie okryłoby go wieczną hańbą. Otrzymywał od mego miecz i pozostały rynsztunek bojowy oraz konia. Przysługiwał mu udział w łupach. Drużynnik uważał wodza za swego władcę. Powrót z bitwy, w której poległ wódz. świadczył o tchórzostwie, uważanym wówczas za wielką hańbę. Drużyna bowiem zobowiązana była chronić wodza, służyć mu bez reszty i jeśli szczęście wojenne odwróciło się od niego, zginąć w walce razem z nim. Stojący na czele drużyn wodzowie walczyli między sobą i z sąsiednimi plemionami, wyprawiali się do obcych krajów oraz zajmowali się rozbojem morskim. Zdobyte łupy: kosztowne metale, ozdoby, tkaniny, odzież, broń i inne przedmioty pochodzące z bogatszych krajów, jeńcy, których sprzedawano lub pozostawiano jako niewolników - wszystko to stanowiło główne źródło wzrosm

ich bogactwa.

Wodzowie germańscy dobierali sobie ludzi, którzy tworzyli ich straż przyboczną i stanowili zalążek zastępów zbrojnych plemienia. Bogaci wodzowie w erze Wikingów i we wczesnym średniowieczu mieli również świtę krzepkich drużynników. Niektórzy z nich mieszkali w okolicy i stawiali się tylko w razie potrzeby, albo na letnie wyprawy, reszta jednak stanowiła stały orszak. Najbardziej znaną nazwą zbrojnej drużyny jest łiird, słowo zapożyczone z anglosaskiego hired w okresie około 1000 roku. Oznaczało ono w języku angielskim "rodzinę domowników". W języku skandynawskim termin ten został z czasem ograniczony do dniżyny króla albo jarla. Należący do dniżyny mieli własny wiec. na którym roztrząsano wewnętrzne spory. Jeśli udowodniono komuś winę, przenoszono go za karę o jedno miejsce niżej tuż dotychczas przezeń zajmowane w halli. O wyróżnieniu świadczyła odległość wyznaczonego miejsca przy stole od miejsca wodza lub gospodarza w środkowej części halli, wokół której koncentrowało się ciepło, światło i służba Według Svena Aggesona niepoprawny przestępca był sadzany na najniższym miejscu i wszyscy mieli prawo rzucać w niego ogryzione kości. Jeżeli któryś z członków drużyny zaatakował drugiego, zostawał przepędzony z liirdu z imieniem "nidingra" i winien był opuścić kraj. Sam król miał ogromne uprawnienia w procesie przeciwko komuś ze swej dniżyny, kogo oskarżył o nielojalność lub zdradę. Potrzebował tylko przysięgi dwóch innych członków swojej dniżyny. aby mu udowodnić winę, a jeśli nawet nikt przysięgi nie złożył, oskarżenie pozostawało w mocy i obwiniony musiał się oczyścić z winy przez sąd boży. Formą próby stosowanej wobec kobiety było wyciąganie kamieni z dna kotła z wrzącą wodą Najpospolitszym typem sądu bożego było tzw. "noszenie żelaza" znane na obszarze całej Północy i szczegółowo opisane w Prawie Skanii: "Jeżeli człowiek ma nieść żelazo, musi umyć rękę i potem niczego nią nie dotykać, ani włosów, ani ubrania, ani niczego innego, póki nie dotknie żelaza i nie podniesie go". Wtedy należało zrobić dziesięć kroków i je rzucić. Ten kto rzucił je wcześniej był potępiony. "Gdy tylko to zostanie dokonane, należy założyć mu na rękę rękawicę i opieczętować i zdjąć dopiero w sobotę [próby przeprowadzano w czwartki]. Ręki nie wolno uwalniać z rękawicy, dopóki nie przybędzie oskarżyciel i trzeba na niego czekać aż do końca ustalonego czasu wiecu. Jeśli nie przyjdzie, wtedy obecni mają uwolnić dłoń i osądzić, czy oskarżony jest winien, czy nie. Jeśli jest czysty....wówczas zapłaci kapłanowi jego należność, jeżeli nie jest czysty, wtedy zapłaci oskarżyciel". Bandażowanie i oglądanie rany było normalną procedurą i decyzja opierała się na względnej czystości rany. Hird miał własnych urzędników. Najstarszym z czołowych urzędów był stalłari, "marszałek", słowo zapożyczone z anglosaskiego, ale pochodzące od łacińskiego stabularius, oraz merkismadr. "dzierżący sztandar”. Oba te urzędy były urzędami wojskowymi, marszałek zaś występował oprócz tego jako rzecznik króla i reprezentant członków drużyny przed królem. W XIII wieku, w miarę jak otoczenie króla stawało się coraz bardziej dworem, a mniej obozowiskiem zbrojnych, zaczęły powstawać rozmaite urzędy: stolników, szefa służby domowej, podczaszego i najważniejszego ze wszystkich - kanclerza, zazwyczaj duchownego, który miał w swojej pieczy królewską pieczęć i sekretariat.

3. LUDZIE WOLNI

Ludzie różnej pozycji społecznej mieli różne prawa. Niewolnik nie miał żadnych praw z zasady, a w praktyce bardzo nieliczne, zaś człowiek wyzwolony miał przez dłuższy lub krótszy czas nałożone pewne ograniczeiua na swoją niezależność. póki on sam lub jego potomkowie nie znaleźli się w szeregacli ludzi tradycyjnie wolnych, uzyskując przez to wspólne im prawa: prawo do zabierania głosu w sprawach publicznych, prawo donoszenia broni, możliwość pełnego korzystania z praw. Prawa człowieka wolnego były również uwamnkowane jego pochodzeniem, majątkiem i ze sprawowanym urzędem. Strofa pieśni Hśvamśl jest wymowną pochwałą niezależności, choćby najskromniejszej: "Lepiej mieć domostwo chociażby najmniejsze - każdy jest najlepszy w swoim własnym domu: może mieć tylko dwie kozy i dom z krokwiami powiązanymi powrozem - ale lepsze to

od żebrów".

Słowa te mogą się odnosić do wszystkicli czasów, ale rozwój klasy małorolnych czy zagrodników przyspieszyły te same czynniki, które spowodowały znaczny wzrost ziem dzierżawionych pod koniec XIII wieku. Prawdopodobnie wielu ińewolników wyzwolonych w ciągu XI i XII wieku żyło w gospodarstwach małorolnych w obrębie głównego gospodarstwa i świadczyło rentę dzierżawną w naturze lub odrobku. Wolni ludzie z rodzinami, lecz bez środków materialnych mogli robić to samo. Pojedynczy wolni znajdowali zwykle zatrudnienie w rodzinnym gospodarstwie, ale naturalne nadwyżki siły roboczej w niektórych miejscach, a jej