111829

Trzecia kategoria to pozostałe instytucje bankowe, zwane niekiedy parabankami, obejmujące m.in. takie instytucje jak kasy oszczędnościowe, towarzystwa ubezpieczeniowe, instytucje kredytowania budownictwa mieszkaniowego, konsumpcji. Rola tych instytucji w porównaniu z bankami handlowymi jest we współczesnym systemie kredytowania mniejsza, wzrosła jednak znacznie na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Zadecydował o tym ogólny wzrost poziomu dochodów ludzi pracy, zwiększenie na tym tle możliwości oszczędzania i przeznaczania części dochodów na budownictwo mieszkaniowe, zakupy dóbr trwałego użytku, finansowanych m.in. z kredytów omawianych instytucji.

Znaczącą pozycję w systemie kredytowym spełniają towarzystwa ubezpieczeniowe, prowadzące działalność w dziedzinie ubezpieczeń majątkowych i ubezpieczeń życia, przy czym główną rolę spełnia działalność w sferze ubezpieczeń majątkowych. Są one także dostawcami znacznych rozmiarów kredytów długoterminowych dla przedsiębiorstw przemysłowych.

Banki można klasyfikować także ze względu na ich formę prawną. Według tego kryterium dzielą się one na publiczne i prywatne.

Do pierwszych należą banki centralne w większości krajów, a także inne powołane przez państwo lub przejęte w formie aktu nacjonalizacji. Tego rodzaju nacjonalizację przeprowadzono m.in. po II wojnie światowej we Francji, gdzie równocześnie z upaństwowieniem Banku Francji państwo cztery największe banki handlowe. Znane także przykłady tworzenia banków państwowych dla finansowania określonych dziedzin działalności gospodarczej jak np. Waszyngtoński Bank Eksportowo - Importowy, utworzony w roku 1934, nacelowany głównie na finansowanie ekspansji gospodarczej USA w obszarze Ameryki Łacińskiej.

Podobnie jak dokonało się to w dziedzinie przedsiębiorstw przemysłowych również w sferze bankowości prywatnej ewolucja form własności doprowadziła do dominacji akcyjnej formy własności na kapitał. Banki „rodzinne" przestały w systemie bankowości pełnić decydującą rolę.

Ze względu na okres udzielania kredytu wyróżnić należy banki kredytu krótko i długoterminowego. Kryterium specjalizacji przedmiotowej pozwala odróżnić banki przemysłowe, rolnicze, budowlane, handlu zagranicznego, hipoteczne. Równolegle z bankami specjalistycznymi funkcjonują banki uniwersalne, które udzielają kredytów na różne cele i prowadzą rozległy wachlarz operacji bankowych. Prowadzi to również do powstawanie typu banków mieszanych, łączących w sobie cechy banków krótko i długoterminowych. Występuje także specjalizacja terytorialna prowadząca do istnienia -obok banków ogólnokrajowych - także banków regionalnych, prowincjonalnych i lokalnych.

Należy podkreślić względny charakter powyższej klasyfikacji. W praktyce bardzo często następuje zacieranie się różnić między działalnością poszczególnych typów banków, prowadząc - mimo programowej specjalizacji - do konkurencji między nimi i uniwersalizacji działalności. Tak np. banki komercyjne przejmują często funkcje banków i kas oszczędnościowych, a te ostatnie prowadzą niekiedy rozległą działalność kredytową. Liczne funkcje bankowe wykonywane są przez instytucje nie bankowe, a głównie przez różnorodne towarzystwa ubezpieczeniowe. Banki kredytu długoterminowego podejmują działalność typową dla banków oszczędnościowych, gromadząc wkłady oszczędnościowe. Charakterystyczną cechą struktury współczesnej bankowości jest uniwersalizm geograficzny, wyrażający się w wielooddziałowości. Centrale najważniejszych banków posiadają liczne filie terenowe, przybliżające pod względem terytorialnym aparat bankowy do potencjalnej klienteli.

Największe współczesne banki - podobnie jak ponadnarodowe przedsiębiorstwa przemysłowe - prowadzą swą działalność na skalę międzynarodową, wyrazem tego zjawiska jest istnienie licznych zagranicznych filii bankowych ich międzynarodowe powiązania oraz międzynarodowy charakter operacji. Kształtują się także ponadnarodowe towarzystwa bankowe i konsorcja dla finansowania wielkich przedsięwzięć w różnych dziedzinach działalności.

W dziedzinie współczesnej bankowości działają te same prawa ekonomiczne, które decydują o funkcjonowaniu i rozwoju innych dziedzin życia gospodarczego. Należy tu podkreślić zwłaszcza działanie prawa koncentracji i centralizacji kapitałów. Jego wyrazem jest zjawisko skupienia przez największe banki poszczególnych krajów podstawowej masy wkładów oraz dominacja w dziedzinie działalności kredytowej.