111855

Istota teorii niedokonsumpcji (podkonsumpcji) cyklu koniunkturalnego.

Swoistą koncesję wyjaśnienia zjawiska kryzysu reprezentują teorie niedokonsumpcji. Kryzys, jakim jest w ich ujęciu rezultatem sprzeczności między produkcją a spożyciem. Nadprodukcja powstaje, dlatego, ponieważ siła nabywcza najszerszych warstw społecznych jest niska. Jest to, więc diametralnie przeciwna do założeń prawa rynków Saya, zakładającego pełną zgodność podaży i popytu, a więc wykluczającego możliwości ogólnej nadprodukcji.

Najwcześniejszym ze znanych autorów teorii niedokonsumpcji był J.C.L. Sismonde de Sismondi, jego zdaniem kryzysy są następstwem niskich płac, w rezultacie praca nie jest w stanie zakupić wytworzonych przez siebie produktów.

W historii ekonomii znana jest teoria niedokonsumpcji, której twórcą był ekonomista J.A Hobson. Niedostateczność konsumpcji wynika u Hobsona nie z niedostatecznego poziomu dochodów pieniężnych, lecz ze zbyt wielkich oszczędności. Z kolei przyczyną nadmiernych oszczędności jest nierówny podział bogactwa, występujący we wszystkich przemysłowo rozwiniętych krajach. W krajach tych ma miejsce koncentracja bogactw w rękach niewielu ludzi. Podczas gdy warstwy biedne wydają większość swych dochodów -bogaci zwiększają w coraz większym stopniu swych oszczędności. Występuje paradoksalna sytuacja, w której posiadający niewiele zwiększyliby swą konsumpcję, nie mają jednak na to środków, a drudzy natomiast posiadający środki i wysoką zdolność konsumpcyjną - nadmiernie oszczędzają. W warunkach dużych rozmiarów oszczędzania przez warstwy bogate rozwija się działalność inwestycyjna, powstają nowe przedsiębiorstwa, finansowane z tych nadmiernych oszczędności. Ma to być charakterystyczne dla fazy ożywienia. Gdy uruchomiona w ten sposób działalność inwestycyjna powoduje przyrost dóbr spożycia - wystąpi kryzys. Kryzys wywołany ma być, iż siła nabywcza społeczeństwa może okazać się nie wystarczająca dla wchłonięcia rosnącego strumienia dóbr rynkowych.

Tak, więc według Hobsona przyczyną kryzysów jest ostatecznie nierówność dochodów w społeczeństwie. Z tą tezą wiążą się reformatorskie propozycje Hobsona zmierzające do usunięcia kryzysów i bezrobocia poprzez odpowiednie opodatkowanie wielkich dochodów i zwiększenia na tej drodze dochodów niskich za pomocą akcji socjalnej.

Teorie niedokonsumpcji miały liczne grono swych zwolenników na gruncie amerykańskim. W przeciwieństwie jednak do Hobsona, którego koncepcje wyrosły przede wszystkim w oparciu o obserwacje życia gospodarczego w Anglii, koncepcje amerykańskie akcentują inną stroną zagadnienia. O ile Hobson kładzie nacisk na zbyt niski poziom dochodów -autorzy amerykańscy np. Dauglas podkreślają, że niedokonsumpcja wynika z nienadążania wzrostu siły nabywczej mas ludowych za wzrostem produkcji dóbr spożycia.