101078

Przeciętne koszty produkcji - są równe kosztom całkowitym podzielonym przez wielkość produkcji. Koszty przeciętne są na początku wysokie, później spadają i znowu rosną. Ten typowy wykres kosztów przeciętnych przypomina kształtem literę U.

Korzyści ze skali produkcji (inaczej: rosnące przychody ze skali) - występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

Stale przychody ze skali - pojawiają się. gdy długookresowe koszty przeciętne są stałe przy wzroście produkcji.

Niekorzyści skali (inaczej: malejące przychody ze skali) występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem produkcji.

Pojęcie skali produkcji występujące w powyższych definicjach odnosi się do rozmiarów przedsiębiorstwa mierzonych wielkością jego produkcji.

Na krzywej kosztów przeciętnych w kształcie litery U działanie rosnących przychodów ze skali produkcji jest widoczne na odcinku od punktu A, w którym koszt przeciętny jest najniższy. Przy większych rozmiarach produkcji występują malejące przychody ze skali. (rys. str. 206) To. czy przy danych cenach czynników produkcji jednostkowe nakłady rosną czy maleją wraz ze wzrostem produkcji, zależy od rodzaju stosowanej technologii.

3 grupy przyczyn występowania korzyści ze skali produkcji:

>    mająca związek z niepodzielnością procesu produkcji, rozumianą jako konieczność ponoszenia przez przedsiębiorstwo określonego minimum nakładów niezbędnego do prowadzenia działalności i niezależnego od rozmiarów produkcji. Minimum to jest nazywane kosztem stałym (bo jego wielkość nie zmienia się wraz ze zmianami wielkości produkcji). Przy niewielkich rozmiarach produkcji początkowo koszty nie zwiększają się wraz ze wzrostem produkcji. Występują więc korzyści skali, bo koszty stałe rozkładają się na większą produkcję, obniżając przeciętny koszt wytworzenia jednostki produktu. Przy dalszym wzroście rozmiarów produkcji przedsiębiorstwo musi m. in. zatrudnić więcej menedżerów, zainstalować więcej telefonów, co oznacza, że korzyści skali się wyczerpują. Krzywa kosztów przeciętnych przestaje opadać.

>    związana ze specjalizacją. Właściciel jednoosobowego przedsiębiorstwa jest zmuszony zajmować się wszystkimi sprawami związanymi z prowadzeniem firmy. W miarę jak przedsiębiorstwo rozwija się i zatrudnia coraz więcej ludzi, każdy pracownik może skoncentrować się na wykonywaniu pojedynczego zadania i zwiększać dzięki temu swoją efektywność.

>    produkcja na dużą skalę jest na ogól niezbędna, aby móc zastosować lepsze maszyny. Inżynierowie często powołują się na zasadę dwóch trzecich, która ma zastosowanie w przypadku wielu nakładów produkcyjnych i wyposażenia. Z zasady tej wynika, ze koszty wybudowania fabryki lub skonstruowania maszyny zwiększają się tylko o dwie trzecie wartości osiąganego z tego tytułu przyrostu produkcji.

Dlaczego krzywa kosztów przeciętnych w kształcie litery U zaczyna w pewnym momencie wznosić się, co oznacza, że pojawiają się niekorzyści skali? Podstawowym powodem pojawienia się niekorzyści skali są trudności zarządzania dużym przedsiębiorstwem. Występują wtedy menedżerskie niekorzyści skali. Duże firmy wymagają wielu szczebli zarządzania, a każdy z nich również musi być odpowiednio zarządzany. Przedsiębiorstwo staje się zbiurokratyzowane, powstają problemy z koordynacją pracy poszczególnych działów i z tego powodu może wystąpić wzrost kosztów przeciętnych. Niekorzyści skali mogą być też związane z czynnikami geograficznymi. Gdy pierwszy zakład jest zlokalizowany w najdogodniejszym miejscu, to następny będzie położony mniej korzystnie.

Kształt krzywej kosztów przeciętnych zależy od 2 czynników:

1.    jak długo utrzymują się korzyści skali

2.    jak szybko pojawiają się niekorzyści skali przy wzroście produkcji.

Szczególnie duże znaczenie mają korzyści skali w przemyśle ciężkim. Przy niewielkich rozmiarach produkcji koszty przeciętne są dużo wyższe niż przy rozmiarach odpowiadających minimalnej skali efektywnej. Taki sam przebieg kosztów jest charakterystyczny dla przemysłu lotniczego i samochodowego, czyli tam. gdzie występują bardzo wysokie koszty stale w związku z koniecznością ponoszenia nakładów na badania i rozwój nowych modeli, a jednocześnie istnieją możliwości wprowadzania wysoce zautomatyzowanych linii produkcyjnych przy dostatecznie dużych rozmiarach produkcji.

Istnieje bardzo wiele przedsiębiorstw, szczególnie poza przemysłem przetwórczym, w których koszty przeciętne zmieniają się zgodnie z krzywą w kształcie litery U. w przedsiębiorstwach tych możliwości osiągania korzyści skali są ograniczone i najczęściej maja one do czynienia z rosnącymi kosztami przeciętnymi przy umiarkowanie dużej wielkości produkcji.

\Miioski z wykresu 8.5. na str. 212: