116169

USKOKI I FAŁDY

W czasie deformowania skały mogą podlegać zar ówno łamaniu jak i wyginaniu, co w pierwszym przypadku prowadzi do powstania uskoków, a w drugim fałd.

Uskoki są pęknięciami w ziemi wzdłuż których dokonał się względny ruch mas skalnych. Przemieszczenie mas skalnych można sklasyfikować według kierunku ruchu, mierzonego wzdłuż powierzclim uskoku, wyróżniamy składową poziomą i prostopadłą ruchu. Uskoki o przeważającym ruchu poziomym określa się jako uskoki przesuwcze. Kiedy nich odbywa się głównie w kierunku prostopadłym do poziomu uskoki określamy jako nonnalne lub jako uskoki odwrócone. Uskoki odwrócone nachylone w stosunku do poziomu pod kątem mniejszym niż 30°nazywane są uskokami nasowczymi. Względne przesunięcie w obrębie wielkich uskoków nasuwczych może mieć ogromne rozmiary obliczane na wiele dziesiątków km.

Płyty litosfery Litosfera ziemska dzieli się na kilkadziesiąt płyt, w tym 7 wielkich o rozmiarach >100.000.000 km² (Euroazjatycka, Afrykańska, Indo-Australijska. Pacyficzna, Północno i południowoamerykańska, Antarktyczna), kilka średniej wielkości o rozmiarach od 10.(X)0.(X)0 km² do 10 km² (filipińska, arabska, karaibska) oraz więcej niż 20 płyt małych o rozmiarach 1.000.000 do 10 km~. Płyty te są na ogół sztywne lecz mogą się przemieszczać w obrębie plastycznej astenosfery, odsuwając się od siebie z prędkością 11-180 mm rocznie lub też kolidując ze sobą w tempie 11-106 mm na rok.

Ruchy lądotwórcze - uważa się każdy nich skierowany w górę bez względu na jego przyczynę. Takie mchy powodują w efekcie wydżwignięcie się lądu i stąd ich nazwa epejrogeniczne, czyli lądotwórcze. Chociaż mchy epejrogeniczne zawierają w sobie mchy powodowane czynnikami izostatycznymi to jednak mogą ponadto być wywołane innymi czynnikami, mimo, że działanie tych czyiuiików nie jest zupełnie jeszcze wyjaśnione Trzęsienia ziemi - to w znaczeniu geologicznym drgania skorupy ziemskiej powodowane przez nagle wysunięcia mas skalnych wewnątr z litosfery. Zjawiska te towarzyszą pasmom młodych gór fałdowy cli. a niektóre o słabszej sile towarzyszą również wybuchom wulkanów. Zjawiska trzęsienia ziemi polega na rozchodzeniu się fal z tzw. hypocentnun, czyli ogniska trzęsienia ziemi. Niektóre obszary na kuli ziemskiej ulegają bardzo częstym trzęsieniom. Stacje sejsmiczne notują od 8 .000 do 10.000 trzęsień rocznie, z czego nieznaczna część odczuwana jest przez ludzi. Japonia jest krajem, gdzie trzęsienia ziemi byw^rają często. W Polsce są znane lekkie trzęsienia ziemi rejestrowane jedynie przez sejsmografy.

Ruchy górotwórcze - (orogeneza) - wielkoskalowe mchy skorupy ziemskiej prowadzące do powstania gór, stanowiące część cyklu orogenicznego. W efekcie orogenezy następuje sfaldowanie osadów w obrębie geosynklin oraz ich wypiętrzenie w postaci łańcuchów gór fałdowych, czemu towarzyszą powszeclinie procesy magmatyzmu i metamorfizmu. Na "usztywnionych", nie podlegających fałdowaniu fragmentach skorupy ziemskiej (tzw. kratonach) orogeneza powoduje powstawanie pionowych przemieszczeń, wzdłuż linii uskoków, tworzących często góry zrębowe. W lustorii Ziemi wyróżnia się cztery główne orogenezy: prekambryjskie, kaledonską, hercyńską oraz alpejską. W każdej z nich wydziela się szereg faz górotwórczych o zwiększonym nasileniu mchów górotwórczych, występujących tylko na niektórych obszarach Ziemi.