116316

Zatem mimo, że człowieczeństwo jest obowiązkiem nie tylko wobec naszych przyjaciół, ci, którym nasze człowieczeństwo przynosi korzyść, otrzymują coś więcej niż to, co im się należy.

Obowiązki, zarówno człowieczeństwa, jak i przyjaźni, są obowiązkami nie do skona h mi Obowiązki niedoskonałe wiążą nas w sposób otwarty i nieokreślony , dopuszczają pewną dowolność w wyborze sposobów działania i nie są w jakiś prosty sposób możliwe do całkowitego spełnienia. W przeciwieństwie do nich obowiązki doskonale wiążą konkretny i w pełni określony sposób. Są również w prosty sposób możliwe do spełnienia. Przykład: obowiązek niedoskonały - opieka rodziców nad dzieckiem, obowiązek doskonały -zabronienie krzywoprzysięstwa w sądzie.

Ponieważ obowiązki człowieczeństwa są obowiązkami niedoskonałymi - dopuszczają pewną swubodę, co do tego, jak i kiedy będziemy je spełniać - a także ponieważ nie mamy ich w^robec określonych jednostek, to być może moglibyśmy usiuiąć to rzekome napięcie pomiędzy prowadzeniem interesów a siuniennym wykazywaniem się cnotą człowieczeństwa.

Wspólzaw^rodniczymy ze sobą nie tylko w interesach, ale i w sporcie, w zabawie, w zalotach. Żadna z tych form współzawodnictwa nie jest nie do przyjęcia dla tych, którzy posiedli cnotę człowieczeństwa. Posiadanie jej nie powstrzymuje ludzi od poszukiwania koizyści we wzajemnych stosunkach ani od traktowania się nawzajem w „niemiły” sposób, może jednak wpływać na to, jak będą to robić.

Sprawiedliwość

Sprawiedliwość może być przeszkodą dla ostrego współzawodnictwa w handlu w tym sensie, że ci, którzy mają poczucie sprawiedliwości, będą uznawać zasadność pewnych roszczeń słabszych, którzy nie chcą być wykorzystywani, i gardzić użyciem siły na ich szkodę. Tymczasem „przedsiębiorczy” ludzie handlu posiadają przede wszystkim umiejętność wykorzystywania słabości konkurenta

Sprawiedliwość jest dyspozycją charakteru, która wiąże naszą wdę z utrzymywaniem w mocy i poszanowaniem tych ograniczeń. Byś sprawiedliwym znaczy uznawać je i stosować się do nich w praktyce. Jeśli nie posiadamy tej cnoty, gotowi jesteśmy użyć siły lub oszustwa, aby odnieść korzyść, a kiedy powstrzymujemy się od tego, to tylko w obawie przed represjami lub innymi niedogodnościami, które mogłyby z tego dla nas wyniknąć.

To, czy trudno jest zachęcić do obowiązków sprawiedliwości w obliczu ostrego współzawodnictwa o zyski, zależy częściowo od tego, co te obowiązki obejmują. Umiarkowanie

Jest to cnota dająca się pogodzić z pewnym upodobaniem do doczesności -przywiązaniem do chwilowych przyjemności, rozrywek i uciech, które pojawiają się w życiu. Według Arystotelesa, człowiek umiarkowany poszukuje przyjemności cielesnych tylko „we właściwej mierze, nie bardziej niż trzeba, nie wtedy, kiedy nie trzeba, ani w ogóle w żaden niewłaściwy sposób. Pragnie natomiast w sposób umiarkowany i właściwy wszystkich rzeczy przyjemnych, które przyczyniają się do zdrowia i dobrego samopoczucia, a także innych przyjemności, o ile nie stanowią przeszkody w osiągnięciu wspomnianych właśnie lub nie są niezgodne z tym, co moralnie piękne, i nie przekraczają jego środków majątkowych.

Według Arystotelesa umiarkowanie nie polega tylko na opanowaniu w obliczu przyjemności cielesnych, ale również na kierowaniu się rozsądną oceną w sprawie miejsca, jakie przyznajemy im w naszym życiu.

Istnieją takie rodzaje działalności gospodarczej, które w szczególny sposób przeszkadzają zachowaniu cnoty umiarkowania. Zauważyliśmy, iż choć prawdą jest, że posiadanie bogactwa może wystawiać cnotę umiarkowania na próbę, to bogactwo niekoniecznie musi być związane z działalnością gospodarczą - nie jest również prawdą, że przypada ono w^r udziale tym wszystkim, którym powiodło się w interesach.