116793

zwiększeniu. Hume twierdzi więc, że człowiek jest w stanie wyobrazić sobie wszystko to co nie zawiera w sobie absolutnej sprzeczności. Przytacza tu przykład człowieka, który z powodu braku któregoś z zmysłów nie posiada w umyśle wrażeń i idei z tego zmysłu wypływających.

Wszystkie przedmioty rozumu i badania ludzkiego dzieli Hume na dwa rodzaje, tj. na stosunki pomiędzy ideami i na fakty. Do stosunków pomiędzy ideami zalicza całą matematykę. Prawa nią rządzące wypływają wyłącznie z działania rozumu, dlatego drogą doświadczalną nie można wywieść ich sprzeczności. Fakty stanowią odmienną grupę. Każdy fakt posiada swoją możliwość przeciwstawną, która o ile nie zawiera w sobie sprzeczności jest równie łatwa do przyswojenia przez rozum. Przykładem może być zdanie: Słońce jutro wzejdzie. Jest ono tak samo zrozumiałe, jak to, że wzejdzie, według Huma wszelkie rozumowanie dotyczące faktów ma za podstawę stosunek przyczyny i skutku. Rozumowanie aprioryczne może

doprowadzić do wyprowadzenia z jednej przyczyny wielu różnych, niesprzecznych skutków, w celu sprawdzenia, który z pomyślanych skutków jest zgodny z prawdą, ludzki umysł opiera się na doświadczeniu „każdy skutek jest zdarzeniem różnym od swojej przyczyny, nie można go przeto wykryć w przyczynie, a aprioryczne na jego temat pomysły i koncepcje są czymś zupełnie dowolnym". Hume zadaje tu pytanie: Jaka jest podstawa wszelkich konkluzji uzyskanych z doświadczenia? Według Huma nie mają one żadnych podstaw rozumowych. Twierdzi on, że dane doświadczenie może udzielać pewnej wiedzy jedynie w stosunku do wykorzystanych przedmiotów i tylko w pewnym obrębie czasu, odkrywa, że człowiek rozszerza wnioski z danego doświadczenia na przyszłość. Powstaje zatem pytanie: Dlaczego i na jakiej podstawie Hume uważa, że pomiędzy zdaniami „Przekonałem się, że z takim to a takim przedmiotem łączył się zawsze taki to a taki skutek" oraz „Przewiduję, że z innymi przedmiotami z wyglądu podobnymi łączyć się będą skutki podobne". Umysł ludzki dokonuje jakiejś czynności myślowej. Czynność ta nie jest ani umysłowa, ani intuicyjna, niemniej jednak istnieje.

Ludzki rozum poszukuje podobieństw pomiędzy właściwościami poszczególnych przedmiotów i na ich podstawie wyciąga zbliżone wnioski. Po przyczynach, które wydają się podobne, spodziewa się podobnych skutków.